Mübariz yusifov m IL Azərbaycan Respublikası Prezidentinin

Nizamido  azərbaycançılıq

verir?  Qeyd  etməliyik  ki,  Nizami  bədii  sənət  ustasıdır, 

epizodların  canlı,  təsiredici  alınması  üçün bədii  təxəyyülünün 

gücünü  istənilən  səmtə  yönəldə  bilir.  Onun  belə  bir  epizodda 

İskəndəri  Zülqəmeyn  etməsinin  səbəbi  odur  ki,  Nizami  öz 

qəhrəmanını  Azərbaycan  mifologiyasının dərinliklərinə  çəkib 

aparsın  və  öz  doğma  vətəninin  milli-mənəvi 

irsinin 

yaşadılması  naminə  dünyada  məşhur  olan  bir  şəxsiyyəti 

ideallaşdıraraq  onu,  bir  növ,  bəşəriyyətə  Azərbaycanlı 

mənəviyyatında,  Azərbaycanlı  libasında  göstərə  bilsin.  Hər 

ikisinə  Nizami  nail  olur.  Birincisi,  su  mifinin  Azərbaycan 

etnik  təfəkkürü  ilə  bağlı  məqamları  çoxdur.  İkincisi, 

İskəndərin  buynuzlu  təsəvvür  edilməsi  türk  xalqlarında,  o 

cümlədən,  Azərbaycan mifik təfəkküründə  iri buynuzları  olan 

öküzün  bir totem  kimi  qəbul  edilməsi  ilə  bağlıdır.  Tədqiqatçı 

Xəlil  Əliyev  də  Zülqəmeyn  (iki  buynuzlu)  adından  bəhs 

edərkən  öküz adının  Azərbaycan etnik təfəkküründə mifik bir 

obraz kimi formalaşdığını  qeyd edir».1

Nizaminin  poemalarının  Xəmsə  (beşlik)  adı  altında 

toplanması  da  türk  xalqlarına,  o  cümlədən,  Azərbaycanlılara 

aid 

mifik 

obrazlaşdırma 

ilə 

bağlıdır. 

Nizami 

bütün 

əsərlərində,  bu  əsərlərdəki  epizodlarda  və  hətta,  əsərlərinin 

toplu  adında  belə  türk  etnosuna,  Azərbaycana  aid  mifik 

obrazlardan  istifadə  etmişdir.  «Xəmsə»nin  (beşlik)  ümutürk 

mifoloji təməli qədim türklərin beş qəbilə və tayfa birliyindən 

təşkil  olunması  ilə  bağlıdır.  Türklərdə  beş  qəbilə-tayfa 

birliyini  Lev  Qumilyov aşağıdakı  kimi  izah  edir:  «Tobalıların 

Şimali  Çinin  fəthi  zamanı  məğlub  etdikləri  tayfaların 

içərisində  «beş yüz  Aşina  ailəsi»də  var.  Bu «beş  yüz  ailə»  IV 

əsrdə  hunların  və  çinlilərin  aldıqları  Şensi  əyalətinin  qərb 

hissəsində 

məskunlaşan 

müxtəlif  tayfaların 

qaynayıb- 

qanşmasından yaranmışdı.  («Beş yüz ailə» anlayışını  çinlilər u 

-xu-yəni  «beş  barbar  tayfa»  adlandırırdılar).  439-cu  ildə 

tobalar  hunlara  qalib  gələrək  Xesini  Vey  imperiyasına

Xəlil Əliyev. «Kəlilə və Dimnə» kimə-hindlilərə, yoxsa türklərə məxsusdur?». 

«Kredo» qəzeti, 3 dekabr 2011-ci il, s.  11.

---