Mübariz yusifov m IL Azərbaycan Respublikası Prezidentinin

Mübariz  Yusifov

V

birləşdirəndə  knyaz  Aşina «beş  yüz ailə»  ilə jujanlann yanına 

qaçdı  və  Altay  dağlarının  cənubunda  məskunlaşaraq jujanlar 

üçün dəmir emal etməyə başladı».1

Lev  Qumilyovun  necə  adlandırdığına  baxmayaraq  «beş 

qəbilə  tayfa  ittifaqı»  tarixlərdə  əfsanələşərək  qalmışdır.  Bu 

əfsanənin  real  kökü  olmasaydı  onun  haqqında  müxtəlif fikirli 

variantlar  da  peyda  olmazdı.  Tədqiqatçı  Xəlil  Əliyev  maraqlı 

belə  bir  fikir  irəli  sürür  ki,  İran-Turan  müharibəsində 

turanlıların Daraya göndərdikləri  «beş ox» türklərin beş böyük 

qəbilə-tayfa  birliyinin  rəmzi  kimi  başa  düşülməlidir.  Eyni 

zamanda,  türklərdə  totem  kimi  müqəddəsləşmiş  qarğa,  siçan, 

boz  qurdu,  qoyun  beşliyi  də  rəmzi  mənadadır.  «Kəlilə  və 

Dimnə»nin  adlarından  birinin  «Pançatantra»  (beş  qanun,  beş 

hissədən  ibarət 

kitab)  adında  da  türklərin  mifik  beşlik 

təsəvvürü öz ifadəsini tapır.1

 2

Beşlik  adı  əsasında  yaranan  Beştau,  Beşbarmaq, 

Beşdəli,  Beştalı  kimi  toponimlik  adların  formalaşmasında  da 

güman  ki,  beşliklə  bağlı  qədim  mifoloji  təsəvvürün  təsiri 

olmamış  deyil.  Nizami  beşlik  anlayışını  müqəddəsləndirdiyi 

üçün,  hətta,  İskəndərin  adında  da  beşlik  əlaməti  müəyyən 

edir.  Onun admın beş hərflə (s,  k, n,  d, r) yazıldığına işarə edir 

və onun səfərlərinin sayının da beş olduğunu göstərir:

İskəndər sözünü yazanda katib 

Yalnız beşcə hərflə işarə edib.

Beş hərfə müvafiq etdik beş səfər 

Sulan,  dağlan keçdiyin yetər.

İ,  II, 2004,  184.

Nizami  İskəndərin  səfərdən  qaytımaq  hərəkətində  də 

beşliyi mənalandırır:

1

  Lev Qumilyov. Qədim türklər.  Bakı, «Gənclik»,  1993, s.  30-31.

2

 Xəlil Əliyev. «Kəlilə və Dimnə» kimə-hindlilərə, yoxsa türklərə məxsusdur?». 

«Kredo» qəzeti, 2011. s.  11.

136