Mübariz yusifov m IL Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
Nizamidə azərbaycançılıq
Yüklə 4,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Nizamidə azərbaycançılıq
axtanrdılar. Nizaminin cəmiyyəti əzab içində idi və bu cəmiyyət əzablı həyatdan can qurtarmaq yolunu ölməz həyata qovuşmada axtanrdı. Ancaq Nizaminin qəhrəmanı bu nəticəyə gəlir ki, əbədi həyat cismani həyat deyil, mənəvi həyatdır. Yəni bu dünyada yaxşı əməl qoyan insanlar ölüb torpağa qarışsa da onlann yaxşı əməlləri zaman keçdikcə yaşayacaqdır. Müqəddəs «Quran»da da
göstərilir ki, insanlann mükafat və cəzalan onlann əməllərinə görədir: «Hər kəs üçün etdiyi əməllərə görə dərəcələr (müxtəlif mükafatlar və cəzalar) vardır. Rəbbin onların nə etdiklərindən qafil deyildir» (Ənam (6), 132); «İman gətirib yaxşı ilər görənləri etdikləri əməllər müqabilində qonaq qalacaqlan (sakin olacaqlan) məva cənnətləri gözləyir» (Səcdə (32), 19). Bunlar zülmün müqabilində cismani həyata qovuşmaq xülyasına Nizaminin ibrətli cavabı idi. Bu cavabın bir hikməti o idi ki, Nizami insanları xoş əməllərə, hökmdarları və ixtiyar sahiblərini ədalətliliyə səsləyir. Bununla istəyirdi ki, onun ana yurdunda əmin-amanlıq olsun, sülh olsun, ədalətlilik və xoşbəxtlilik olsun. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Nizaminin öz qəhrəmanını bilinməz yollarda, qaranlıqlarda əbədiyyət axtarışına göndərməsi, bu hadisələrin kökü, birbaşa
ümumtürk inamı fonundakı Azərbaycan mifoloji təfəkkürü ilə bağlı olmuşdur. Azərbaycan mifik təfəkküründə su həyatdır, su əbədiyyətdir, su təmizlikdir, sirli yuxuları suya danışarlar və s. Su mifi ilə əlaqədar Azərbaycan folklorunda aşağıdakı kimi hikmətli sözlər də formalaşmışdır: «Su axdığı yerdən bir də axar», «Su başdan bulanar», «Su kiçiyindir, yol böyüyün», «Su girdi qaba, oldu içməli», «Su murdarlıq götürməz», «Suyun lal axanı, adamın yerə baxanı», «Aydan arı, sudan duru» və s. Xəlil Əliyevin nüfık təfəkkürə aid tədqiqatında maraqlı bir məqam qeyd olunur: «Mifologiyamızda türklərin yeraltı çaylarla üzüb axirətə qovuşmaq inancı və inancla bağlı Taqımasad tanrı obrazı (yunanlarda Paseydon) olmuşdur.
|