Mübariz yusifov m IL Azərbaycan Respublikası Prezidentinin

5.  Cəmiyyət azadlığı

Cəmiyyət  azadlığı  Nizami  yaradıcılığında  olduqca 

mühüm  bir  yer  tutur.  Nizami  öz  cəmiyyətini,  övladı  olduğu 

Azərbaycan  məkanını  azad,  müstəqil,  sərbəst  ədalətin

70

Nizamidə  azərbaycançıltq

bərqərar  olunduğu  bir  məkan  kimi  görmək  istəyirdi.  Bu 

cəmiyyətdə  haqq  və  ədalət  öz  yerində  olmalı  idi.  Haqq  və 

ədalət insan cəmiyyətinə bəxş olunan  Allah lütfüdür:  Nisa (4) 

3;  58,  65,  105,  135;  Maidə (5),  8, 42;  Əraf (7),  159;  181; Nəhl 

(16),  76,  90;  Ənbiya  (21)  47;  Əhzab  (33),  5;  Şura  (42)  15; 

Hədid (57), 25; Mumtəhinə (60),  8; Hücurat (49)  10.

Nizami  cəmiyyət  azadlığını  necə  görmək  istəyirdi? 

Nizaminin  azad  cəmiyyəti  xəyali  deyildi.  Onun  fikir  və 

düşüncələrinin  məhsulu  idi.  Onun  cəmiyyətində  yaşayan 

insanlann  arzusu,  istəyi  və  məsləki  idi.  Bu  cəmiyyətdə 

bolluq,  ədalət  bərqərar  olunmalı  idi.  Burada  bolluq  və 

fıravvnlıq  yaradılmalı  idi.  Bu  ölkədə  insanların  maddi  və 

mənəvi  ehtiyaclarının  təmin  edilməsinə  şərait yaradılmalı  idi. 

Bunlar  mümkündürmü,  yoxsa  xəyallara  çevrilib  şirin  yuxular 

kimi əlçatmaz idi? Əlbəttə ki, mümkün idi.  Nizami  dahi  idi və 

dahiyanə  düşünürdü.  O  öz  dahiyanə  düşüncəsi  ilə  onu  dərk 

edirdi ki, Azərbaycan yeraltı və yerüstü sərtvətlərlə zəngin bir 

ölkədir.  Bu ölkədə yeraltı və yerüstü sərvətlər mövcud olduğu 

kimi  zəngin  intellektli,  ağıllı  insanlar  da  çoxdur.  Belə  bir 

potensialı  olan ölkənin  cəmiyyəti yaxşı  yaşamağa  layiqdir.  Bu 

ölkədəki  insanlann  öz  ağılı  və  idrakı  ilə,  torpağın  yetirdiyi 

dahilərin  qüdrəti 

ilə 

cəmiyyətdə 

azadlığın, 

ədalətin, 

fıravanlığın  baş  verməsi  təkcə  utopiya  deyil,  xəyal  deyil, 

əsrarəngiz  röya  deyil,  həm  də  həqiqətdir.  Nizami  inanırdı  ki, 

nə  zamansa  bu  baş  verəcək.  Ona  görə  təsadüfi  demirdi  ki, 

ilahi  qüdrət  yanında  zaman  ölçüsü  yoxdur.  Min  il  də  bir  gün 

kimidir.  Yəni  bu  gün  baş  tutmayan  iş  on  ildən  sonra  da,  min 

ildən  sonra  da  baş  tuta  bilər.  Başqa  mənada,  əgər  Allah 

yanında  zaman  ölçüsü  yoxdursa  xoşbəxt  cəmiyyət  bu  gün 

mövcud  deyilsə  sabah  onun  baş  tutacağına  ümidlə  baxmaq 

lazımdır.  Zaman  ölçüsünün  nisbi  olduğunu  İəskəndərin 

dilindən aşağıdakı  kimi mülahizə edir:

Dünyanı görmədən torpağa girən

Birgünlük körpəyə bənzəyirəm mən

Dünyanı başabaş gəzmişəm özüm

---