Müəssisə və əhali müayinələrində seçmə məcmunun əlaqələndirilməsinə və rotasiyaya dair

Seçmə üsullarında xətanın hesablanması düsturları

Seçmənin növü	Orta xəta
	seçmə ortanın	seçmə nisbi kəmiyyətin (hissə)
Təkrar seçmədə
Təkrarlanmayan seçmədə
Seriyalı seçmədə
Rayonlaşdırılmış-vahidlərin seçilməsi, təkrarlanmayan
Rayonlaşdırılmış-seriyalarla seçmə, təkrarlanmayan

Burada, N-baş məcmuda statistik vahidlərin sayı;

n-seçmə məcmuda statistik vahidlərin sayı;

s²-seçmə məcmuda əlamətin dispersiyası;

p-seçmə mücmuda öyrənilən əlamətin hissəsi;

R-baş məcmuda seriyaların sayı;

r -seçilmiş seriyaların sayı;

-seçmə məcmuda seriyaların dispersiyasıdır

Belə bir misalı nəzərdən keçirək. Baş məcmu 11 dövlət müəssisəsindən, 36 xüsusi müəssisədən və 13 birgə müəssisədən ibarətdir. Seçmənin həcmi aşağıdakı kimidir. Baş məcmudan 4 dövlət və qarışıq müəssisə və həmçinin 12 xüsusi müəssisə seçilir:

Müəssisələr	Baş məcmunun xüsusiyyətləri		Seçmə məcmunun xüsusiyyətləri
	orta	hissə	orta	hissə
Dövlət	μ1 = 2,35	π1 = 0,27		P1 = 0.25
Xüsusi	μ 1 = 2,11	π2 = 0,11		P2 = 0.08
Birgə	μ 1 = 3,25	π3 = 0,38		P3 = 0.25

Müstəqil seçmə üsulu əsasən vahidlərin dinamikasını öyrənmək üçün istifadə edilir. Bu üsul əvvəlki seçmələrdən asılı olmayaraq aparılır. Qeydə alınmış seçmədə təkrar müşahidə eyni seçmə əsasında aparılır. Bu zaman müəyyən seçilənlərin çıxması ilə əlaqədar dəyişikliklər aparılır. Yəni, müəyyən vahidlər çıxarılır, digərləri əlavə edilir.

Dinamikanı öyrənmək üçün aralıq variantlar da istifadə edilir. Yəni, müəyyən hissəsini dəyişmək üçün rotasiya seçmə metodundan istifadə edilir. Bu üsulda dəyişən plan tərtib edilir. Bu plana görə hər bir ilk vahid seçmədə özündən sonrakı dörd müşahidədə ardıcıl istifadə edilir. Seçmə müşahidə üç əsas mərhələdən ibarətdir:

-seçmənin həcminin müəyyən edilməsi;

-reprezentativ xətanın müəyyən edilməsi;

-seçmə müşahidənin keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi.