Petrografikaviy usul
- tog’ jinslarining hosil bo’lishi strukturasi va
kimyoviy - mineralogik tarkibini o’rganish asos qilib olingan. Bu ko’rinishlarning
o’xshash-ligi turli hududlardan geologik qirqimlar (qalinliklar) o’zaro taqqoslab
ko’riladi. Tog’ jinslarini nisbiy yoshini aniqlash eng ishonchli usuli -
paleontologik
usul bo’lib, unda qatlamlar orasidagi organik hayot qoldiqlari
tekshirilib, taqqoslab kuriladi. Yerdagi organik hayot ketma - ket va qaytarilmas,
oddiydan – murak-kablik tomon taraqqiy qilib borgan. Ayrim organizmlar guruxi,
katta hududlarda lekin qisqa geologik muddatda yashashgan. Mana shu guruh
organizmlar, bir - biridan ancha uzoqda joylashgan tog’ jinslarini nisbiy yoshini
aniqlashda asosiy qazilmalar bo’lib hisoblanadi. Organik qoldiqlarni tekshirish
natijasida tog’ jinslari qatlamlarining eng oldin paydo bo’lganlari va undan keyin
hosil bo’lganlari aniqlanadi va geoxronologik jadval tuziladi:
59
Yotqiziqlar
Vaqtlar
Guruh
Era
Sistema
Davr
Bo’lim
Epoxa
Yarus
Asr
Yer qobig’i tarixidagi yotqiziqlar va vaqtlar Yerdagi tarixiy voqealarning
asosiy tabiiy bosqichlarni ketma - ket qamrab oladi. Geoxronologiya jadvaliga
kirgan eralar, davrlar, epoxalar nomi bir joyning, tog’ aholisi nomi bilan atalgan,
yoki tog’ jinsining tarkibiga moslab qo’yilgan. Masalan; paleozoy erasi nomi
1838 yilda, A.S Sedjvik tomonidan, mezozoy va kaynozoy eralarining nomi 1840
yilda D. Filips tomonidan berilgan.
Eng qatta stratigrafik birliklar gruppa va sistemalardir. Sistemalar o’z
navbatida bo’limlarga bo’linadi (quyi, o’rta, yuqori), bo’limlar esa mahalliy nom
bilan ataluvchi yaruslarga bo’linadi. Masalan; Respublikamizda to’rtlamchi
sistemani geoxronologik va stratigrafik bo’linishi quyidagichadir:
Quyi to’rtlamchi - Nanay (Q
1
);
o’rta to’rtlamchi -Toshkent (Q
2
);
yuqori to’rtlamchi - ochiqqo’rikli (golodostepskaya) (Q
3
)
va zamonaviy - Sirdaryo (Q
4
).
Geoxronologik birliklar - stratigrafik yotqiziqlar kabi nomlanadi
60
|