Muhandislik geologik tadqiqotlar
Yüklə 6,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
endogen jarayonlar
deb ataladi. Endogen kuchlar ta’sirida - yer qobig’ining tuzilishi harakati, tebranishi, ko’tarilishi va pasayishi singari tektonik hodisalar yuz beradi. Yer yuzida sodir bo’ladigan tashqi kuchlar ta’sirida yer yuzasi o’zgaradi va bu kuchlarni ekzogen kuchlar deb ataladi. Endogen va ekzogen kuchlarni birgalikdagi ta’sirida, Yerning hozirgi qiyofasi - ya’ni quruqliklar, tog’lar, tekisliklar va okeanlar ko’p yillar davomida vujudga kelgan. 12.1. Tektonika. Yerning tuzilishida tektonik hodisalar o’rni. Yerning ichki, (endogen) kuchi ta’sirida yer qobig’ida harakatlar ro’y beradi va buni tektonik harakat deb ataladi. Tektonik harakatlar tufayli yer qobig’i massasini ko’chishi kuzatilib, oqibatda yerning ayrim qismlari ko’tarilishi, pastga tushishi va ezilishi mumkin. Tektonik harakatlarni va ular bilan bog’liq bo’lgan yer qobig’ini deformatsiyasini o’rganuvchi geologiya bo’limi - tektonika yoki geotektonika deb ataladi. Zamonaviy rel’efning asosiy negizlarini hosil etgan yangi tektonik jarayonlarni o’rganuvchi geotektonika bo’limi – neotektonika yoki geotektonika deb ataladi. Ko’pchilik tadqiqotchilar fikricha neotektonik jarayonlari hosil bo’lishi sabablari - to’la o’rganilmagan. Taxminlarga ko’ra - tektonik harakatlarga ichki issiqlik to’plamidan hosil bo’ladigan zo’riqishlar sabab bo’lishi mumkin. Yer qobig’idagi deformatsiyalar va tektonik harakatlarga dengiz sathidan 7 - 8,9 km ko’tarilib turadigan baland tog’ tizmalari yoki okeandagi 6 - 11 km chuqurliklar, 4km balandlikdagi And tog’larida dengiz qoldiqlaridan tashkil topgan dengiz yotqiziqlari bo’lishi; baland dengiz va daryo terrasa (supachalari) misol bo’la oladi. Masalan; Qora dengiz, Kavkazoldi 63 sohillaridagi eng Qadimiy terrasa hozirda 900 m balandlikda joylashgan. Dengiz yotqiziqlarining tarqalish xarakteri, ularni ayrim maydonlarda to’planish vaqti - vaqti bilan ro’y berishi, dengizni bir necha marta quruqlikka kirib borishi va qaytishi bilan izohlash mumkin. Yer qobig’ining tektonik harakatlar bo’yicha siljuvchan va turg’un hududlar bo’lib, ular shunga mos ravishda Yüklə 6,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|