16.6- rasm . Grunt suvlari oqimining sarfini hisoblash sxemasi:I va II - suv o’tkaz- maydigan qatlamning gorizontal vaziyati; III - qiya vaziyati 16.3. Yer osti suvlarining oqim sarfi. Yer osti suvlari gidrostatik bosim ta’siri ostida yuqori bosimli nuqtadan
(yuqoriroq sathdan) kam bosimli nuqtaga
(pastroq sathga) tomon harakatlanadi, bunda
yer osti suvlari normal fil’trlanadi. Suvli
qatlamning
kundalang
kesimidan
vaqt
birligida oqib o’tayotgan suv miqdori
oqim sarfi deb ataladi va Q bilan belgilanadi.
Grunt suvlarining oqim sarfini aniqlash ancha
murakkab bo’lib, ularni aniqlash usullari
maxsus qo’llanmalarda keltirilgandir. Suvli
qatlamning gorizontal va qiya hollari uchun
suv sarfining qanday hisoblanishini ko’rib
chiqamiz (16.6 - rasm).
Oqim qalinligi (h) o’zgarmaydi. Suvning
tekis yuzasidagi oqim sarfini chiziqli qonun
fil’trlanishi asosida aniqlash mumkin:
Q = K f B
h l H H 2
1
; (16.5)
Bu yerda: B - oqim kengligi;
H 1 , H 2 –
kesim, 1, 2 - kesimlardagi suvli gorizont
qalinligi (hisob ana shunga nisbatan qilinadi);
l - kesimlar orasidagi masofa.
Tabiiy sharoitda ko’p uchraydigan holatlardan biri grunt suvi oqim qalin-
ligining o’zgaruvchanligidir. II chizma (16.6-rasm) da ana shu holatlar
ko’rsatilgan (gorizontal suv o’tkazmaydigan qavatda). Oqim sarfi quyidagi
Dyupyui tenglamasi asosida hisoblanadi:
Q= K f B
h = l h h 2
2
2
2
1
; (16.6)
140
Suv o’tkazmaydigan qatlam qiya bo’lganda esa (chizma III) hisoblashda
qo’shimcha gorizontal yuza 0-0 o’tkaziladi.
