Mühazirə -1 FİZİKİ-KİMYƏVİ analiZİn predmet və VƏZİFƏLƏRİ

qrafik                  

                                                       təsviri 

Belə sistemlərdə komponentlərin qatılığı kütlə,mol paylarıvə yaxud da 

müvafiq faizlə ifadə edilir.Kationu A,anionları isə X,Y ilə işarə edib,duzların 

eyni kationlu olması şərti qoyulursa.o zaman duzların molekulyar formulu AX 

və AY olacaqdır. 

  Fəza  diaqramının,yəni tərkib-temperatur diaqramının üfuqi kəsiklərini 

götürərək ,üçlü sulu sistemlərin izotermik diaqramını müstəvi üzərində təsvir 

etmək olar. 

 Üçlü sistemin su və iki eyni kationlu duz olduğunu şərtləndirsək,sistemin AX-

AY-H

2

O ibarət olduğunu deyə bilərik.bu növ sistemlərin qrafik təsvirində 

Gibbs-Rozebom və Rozebomun І üsulundan,Skreynemakers və Yeneks 

üsullarından istifadə edilir. 

  Gibbs-Rozebom üsulu.Şəkil3-də AX-AY-H

2

O sisteminin həllolma izoterminin 

diaqramı Gibbs-Rozebom üsulu ilə verilmişdir.Bu diaqramda 0°C-dən 

aşağıdakı izotermlər verilsə,o halda a

1

b

1 

(H

2

O) ibarət buz sahəsi də əmələ 

gələcəkdir. 

    Həllolma diaqramının elementlərini nəzərdən keçirək: 

---

12 

 

   Üçbucağının yan tərəfi olan H

2

O-AY sistemində AY duzunun suda həll 

olması,H

2

O-AX sistemində AX duzunun suda həll olmasını AY-AX isə susuz 

duzların qarşılıqlı təsirini təsvir edir.(şəkil 3) 

 

                                           

 

 

 

  

 Şəkil3.Ümumi ionlu iki duzun həllolma izoterminin Hibbs-Rozebom diaqramı 

H

2

ObEa-doymamış məhlulların sahəsidir.bE-AY ilə doymuş məhlulların, aE isə 

AX ilə doymuş,AxaE isə AX ilə doymuş məhlulların sahəsidir,AYEAX isə hər iki 

duzla (AX və AY ilə) ifrat doymuş məhlullar sahəsidir.E nöqtəsi hər iki duzla 

doyan məhlulun tərkibini göstərir və evtonika adlanır,məhlulun özünə isə  

evtonik məhlul deyilir.Evtonik nöqtədə  də dörd faza mövcuddur(iki 

bərk,maye və buxar) və o şərti nonvariantdır.(t=const) 

 Çox zaman bütün diaqramı yox,onun “su bucağını” verirlər(şəkil4).”Su 

bucağı”diaqramında müvafiq nöqtələr 3-cü şəkildə olan diaqrama uyğun 

hərflərlə işarə edilmiş,onların elementləri də eynidir. 

                                                                                         

 

   

        

Şəkil 4.Su bucağı(Hibbs-Rozebom                           Şəkil 5.Su 

bucağı(Rozebomun bi-  

üsulu ilə)                                                                        rinci üsulu) 

Əgər təcrübi olaraq bE əyrisini qurmaq tələb olunarsa, o zaman hər hansı 

verilmiş temperaturda AY duzunun doymuş məhlulu hazırlanır,ora müəyyən 

---

13 

 

miqdar az miqdarla AX əlavə edilir.Tarazlıq əldə edildikdən sonra maye 

fazanın tərkibi müəyyənləşdirilərək qrafikə köçürülür.Bu proses AX duzunun 

yeni nüməsini əlavə etməklə o vaxta qədər təkrar edilir ki,AY ilə birdə AX 

duzu da bərk fazaya keçsin.aE əyrisinə də eyni yolla qurmaq 

mümkündür.Beləliklə,iki tərəfdən E nöqtəsinə yaxınlaşırlar. 

 

 

a) 

                                                                                  b) 

 

Şəkil 6.İki eyni ionlu duzun müxtəlif həllolma izotermlərinin 

diaqramları:a)Rozebomun І üsulu , b) Hibbs-Rozebom üsulu ilə