Mühazirə -1 FİZİKİ-KİMYƏVİ analiZİn predmet və VƏZİFƏLƏRİ

 

 

 

 

                     

Mühazirə 2 

 

  BİR KOMPONENTLİ SİSTEMLƏR. 

Fazalar qaydasının bir komponentli sistemlərə tətbiqi. 

 

Bir  komponentli  sistemlərə  fazalar  qaydasını  tətbiq  etdikdə 

2







k





  düsturunda  k=1 

olduqda 

2

1











 alınar.Burada   

     









3

          (2.1) 

yəni  bir  komponentli  sistemin  sərbəstlik    dərəcəsi  3  sabiti  ilə  fazalar  sayının  fərqinə  bərabər 

olur.Həmin  ifadəni  (  2.1  )  tətbiq  etdikdə  bir  komponentli  sistemin  sərbəstlik  dərəcəsi  fazaların 

sayından asılı olaraq aşağıdakı kimi dəyişəcəkdir. 

 

   Fazalar sayı 



 

Sərbəstlik dərəcəsi və 

ya variantlıq ( 



 )

 

 Sistemdə tarazlığın 

növü

 

              1

 

               2

 

     divariant

 

              2

 

               1

 

   monovariant

 

               3

 

               0

 

    nonvariant

 

 

Beləliklə,bir komponentli sistemdə bir faza, yəni bərk, maye və ya qaz olduqda ikivariant və ya 

divariant  tarazlıq,  iki  faza  olduqda  (  bərk-maye,  bərk-qaz,  maye-qaz  )  monovariant  ,  üç  faza 

olduqda (bərk-maye-qaz) isə nonvariant tarazlıqlar adlanır. Sistemdə bir neçə müxtəlif bərk faza da 

mövcud ola bilər ki, bunların hər biri ayrıca faza hesab edilməlidir. Bu zaman bəzi optiki izomerlər 

---

21 

 

müstəsnalıq  təşkil  edirlər  (fəsil  1.3).  Belə  olduqda  nonvariant  tarazlıq  halı  bərk-bərk-maye,  bərk-

bərk-qaz olduqda yaranır. 

Bir  komponentli  sistemlərdə  dörd  və  ondan  çox  faza  tarazlıqda  ola  bilməz;  onun  tarazlıq  halı 

təzyiq və temperaturla, yəni iki parametrlə müəyyən edilir.Məsələn, sudan ibarət sistemdə maye su 

və buxar 100

0

C-də o zaman tarazlıqda olur ki,təzyiq 1 atm. bərabər olsun. Nonvariant tarazlıq, yəni 

su-buz-buxar o zaman birgə yaşaya bilər ki, temperatur 0,0098

0

C, təzyiq isə 4,6 mm. civə sütununa 

bərabər  olsun.Bunlardan  heç  birini  dəyişmək  olmaz.  Əgər  azacıq  belə  dəyişilərsə,  fazalardan  biri 

yox olmalıdır.Bu zaman sistem iki fazalı monovariant tarazlıq halına keçəcəkdir.