Mühazirə 11 Ə. Mirzəzadə Azərbaycan XVIII əsrin birinci yarısında

Azərbaycanda Nadir şah zülmünə qarşı mübarizə. Nadir şahın apardığı  

müharibələrin bütün xərci xalqın üzərinə düşürdü. Ona görə də vergilər günügündən artırılırdı. 

Digər tərəfdən, Nadir vergilərin toplanmasını mərkəzləşdirdiyinə görə yerli feodalların da gəliri 

azalmışdı  və  buna  görə  də  onlar  da  Nadir  şahın  hakimiyyətindən  narazı  idilər.  bütün  bunlar 

Nadir şaha qarşı xalqın mübarizəsini gücləndirirdi.  

İlk olaraq 1734-cü ildə Astarada ac kəndlilərin çıxışı baş verdi. Şəkinin Bi- 

ləcik  kəndinin  sakinləri  üsyan  edərək,  Cənik  və  Tala  kəndlərinin  əhalisini  köməyə  çağırdılar. 

Lakin,  Nadir  şahın  cəza  dəstələri  üsyanı  yatırdı  və  onları  cəzalandırdı.  Şimal-qərbi 

Azərbaycanda camaatın apardığı mübarizə, həmin hadisələrin şahidi Molla Məhəmməd Carinin 

qələmə adığı “XVIII əsr Car müharibələri salnaməsin”də öz əksini tapmışdır.   

1737-ci  ildə  Nadir  şah  Hindistan  və  Mərkəzi  Asiyaya  yürüş  etdi.  Nadir  şahın  ölkədə 

olmamasından  istifadə  edən  Car  camaatı  1738-ci  ildə  yenə  üsyan  qaldırdı.  Onlara  Divanə 

İbrahim və Xəlil başçılıq edirdi. 1738-ci ildə Manik kəndi  yaxınlığındakı döyüşdə Nadir şahın 

qardaşı  İbrahim  xanın  qoşunları  dağlıların  birləşmiş  orduları  tərəfindən  məğlubiyyətə 

uğradılmış, İbrahim xan və Gəncə bəylərbəyi Uğurlu xan Qacar öldürülmüşdü. Nadir şahın oğlu 

Rzaqulu xan Əmiraslan xanın başçılığı ilə Cara qoşun göndərdi. Lakin bu qoşun da üsyançılar 

tərəfindən  darmadağın  edildi.  1739-cu  ildə  Mirzə  Səfi  xanın  başçılıq  etdiyi  qoşun  üsyanı 

çətinliklə yatırdı.   

XVIII əsrin 40-cı illərinin əvvəllərində Azərbaycanın şimal və şimal-şərqində Nadir şaha 

qarşı üsyanlar şiddətli mərhələyə çatdı. Tutduğu ölkələrdə silahlı qarnizonlar saxlayan Nadir şah 

1741-ci ildə Dağıstan üzərinə yeridi. Məsələ burasında idi ki, Nadir Hindistanda olarkən dağlılar 

tabeçilikdən  çıxmışdılar.  Üstəlik  onların  dəstələri  tez-tez  Dərbənd,  Şamaxı,  Kaxetiya  və  Car-

Balakən vilayətləri üzərinə hücum edirdilər.   

---

1741-ci  ilin  yayında  Nadir  şah  üsyanı  yatırmaq  üçün  Azərbaycanın  şimalşərqinə  qoşun 

yeritdi, lakin əhalinin müqavimətini qıra bilmədi. Dağıstandakı uğursuzluqdan sonra 1743-1747-

ci illərdə ölkəni üsyanlar dalğası bürüdü. 1743cü ildə Şirvanda Nadir şaha qarşı üsyan baş verdi. 

Bu üsyandan özünü Səfəvi şahzadəsi adlandıran şəxslər xalq narazılığından öz məqsədləri üçün 

istifadə  etməyə  çalışırdılar.  Nəticədə  I,  II,  III  Sam  Mirzələr  meydana  çıxdı.  I  Sam  Mirzə 

Şirvanda peyda oldu və İrəvana gələrək Nadir şahdan narazı olan 20 min nəfəri ətrafına topladı. 

1743-cü ilin əvvəlində Yeni Şamaxını ələ keçirdi. Əhalini öz ətrafına çəkmək üçün verhiləri ləğv 

etdi. Lakin Nadir şahın oğlu Nəsrulla xan üsyanı amansızlıqla yatırdı. I Sam Mirzə edam edildi.   

1743-cü  ilin  payızında  üsyana  Ərdəbildən  gəlmiş  II  Sam  Mirzə  başçılıq  etdi.  Nadir  şah 

zülmündən  cana  doymuş  xalq  onun  tərəfinə  keçdi.  Yeni  Şamaxıdan  Dərbəndə  qədər  ərazi 

üsyançılar tərəfindən tutuldu. II Sam Mirzə vergiləri yüngülləşdirdi, bir qismini ləğv etdi. Yeni 

Şamaxının  əhalisi  üsyan  edib,  onu  şəhərə  dəvət  etdi,  lakin  Nəsrulla  xan  II  Sam  Mirzənin  də 

üsyanını yatırdı.