MühaziRƏ 15 Standartlaşdırma üzrə beynəlxalq və regional təşkilatlar

Ərzaq mallarına standartların işlənib hazırlanması üzrə “Kodeks Alimentaris” komissiyası. Bu komissiya FAO və ÜST tərəfindən ərzaq mallarına beynəlxalq standartların yaradılması üzrə birgə proqramın həyata keçirilməsi üçün təşkil edilmişdir. Komissiya öz işində FAO komitələri tərəfindən qəbul edilmiş tövsiyələrə əsaslanır. Onun vəzifəsi standartların layihələrinin hazırlanması üzrə işləri koordinasiya etməkdir. FAO/ÜST birgə proqramının realizə edilməsində 130-dan çox ölkələr - üzvlər iştirak edir.
Komissiya hesab edir ki, onun əsas vəzifələrindən biri yeyinti məhsulları üzrə standartların yaradılması və bu standartların milli standartlaşdırma sistemlərində qəbul edilməsi üçün beynəlxalq sazişin bağlanmasına kömək eməkdir.


Regional və Qərbi Avropa standartlaşdırılması.
Avropa İttifaqının (Aİ) standartlaşdırma sahəsində fəaliyyəti vahid Avropa bazarının yaradılması haqqında 1957-ci ildə imzalanmış Roma müqaviləsinin müddəalarının yerinə yetirilməsinə yönəldilmişdir. Müqavilə iştirakçı ölkələrin qanunverici, sərəncamverici və inzibati qərarlarının yaxın olmasını məcbür edir. Ticarətdə texniki maneələrin aradan qaldırılması məqsədilə vahid Avropa standartlarının (avronormaların) yaradılmasına üstünlük verildi.
Avronormaların işlənib hazırlanmasında iştirakçı ölkələrin, ələxsus Almaniyanın (DİN standartları), Fransanın (AFNOR) milli standartları, həmçinin beynəlxalq standartlar geniş istifadə edilir. Əgər göstərilən normativ sənədlər Qərbi Avropa ölkələrinin inteqrasiyası tələblərinə cavab verirsə, onları avropa standartları kimi tətbiq edirlər.
Regional standartlaşdırma üzrə əsas praktiki məsələlər CEN və CENELEK təşkilatlarına həvalə edilmişdir.
1971-ci ildə Elektrotexnikada standartlaşdırma üzrə Avropa komitəsi (CENELEK) yaradılmışdır. Bu təşkilata 17 Avropa ölkələrinin- Avstriyanın, Belçikanın, Böyük Britaniyanın, Yunanıstanın, Danimarkanın, İrlandiyanın, İspaniyanın, İtaliyanın, Lüksenburqun, Niderlandın, Norveçin, Portuqaliyanın, Finlandiyanın, Fransanın, AFR- nın, İsveçrənin və İsveçin milli elektrotexnika komitələri üzv oldular. Bu ölkələrin standartlaşdırma üzrə milli təşkilatları CEN-in üzvləridir. CEN və CENELEK təşkilatlarının strukturları və iş prinsipləri bir-birinə oxşardır.
Standartlaşdırma üzrə Avropa komitəsi 17 ölkənin standartlaşdırma üzrə milli təşkilatlarından ibarətdir. Bu, qapalı təşkilat olub, ancaq AİK və AATA birliklərinə daxil olan Qərbi Avropa ölkələrini özündə birləşdirir.
CEN-in əsas vəzifəsi avropa standartlarının yaradılması yolu ilə ticarətin və xidmətlərin inkişafına kömək etmək, İSO və BEK standartlarının avropa ölkələrində eyni şəkildə tətbiqini təmin etmək, regionda standartlaşdırma ilə məşğul olan bütün təşkilatlarla əməkdaşlıq etmək, avropa standartlarına (avronormalara) uyğunluğa sertifıkatlaşdırma üzrə xidmət göstərməkdən ibarətdir.
İşçi qrup tərəfindən standartın layihəsi bəyənildikdən sonra onu Mərkəzi katiblik vasitəsi ilə bütün ölkələrə - üzvlərə səsvermə üçün göndərirlər. Bu zaman səsvermə üçün müəyyən müddət qoyulur. Avropa standartı o zaman qəbul edilmiş hesab olunur ki, ona birliyə daxil olan ölkələrin - üzvlərin 80 faizdən çoxu səs vermiş olsun. Səsvermənin nəticələri İnzibati Şurada baxılır. Müsbət qərar qəbul edildikdə Aİ-nın müvafıq direktivində ona istinad edilir və standart Aİ-nın üzvü olan bütün ölkələrdə məcburi standart statusunu alır.
CEN təşkilatının işi əsasən neft və qaz kəmərlərinə, aviasiya avadanlıqlarına, tikinti materiallarına, gəmiqayırmaya, santexnika işlərinə, neft məhsullarına, soyuduculara, yuyucu tozlara, ümumtexniki məmulatlara və normalara və s. avropa standartları işləyib hazırlamaqla bağlıdır. CENELEK təşkilatının işi isə beynəlxalq standartlara əsaslanır və ilk növbədə milli standartların BEK-in beynəlxalq qaydaları ilə uzlaşdırılmasına yönəldilmişdir.
Avropa standartlaşdırılması üzrə işlərin 32 faizi Almanya, 27 faizi Fransa, 15 faizi Böyük Britaniya, 10 faizi Skandinaviya ölkələri tərəfindən yerinə yetirilir.
Əgər CEN-in üzvləri İSO və ya BEK təşkilatlarının verilmiş sahədə qərarı ilə razıdırsa, onda CEN bu sahədə standartlaşdırma işi aparmır. Bu zaman AİK və AATA birliklərinə daxil olan ölkələr bu sahədə mövcud olan beynəlxalq standartlardan istifadə edirlər. Ancaq lazımi standartların olmadığı hallarda və yaxud əgər mövcud standartlar tam deyilsə, həddindən çox ümumi xarakter daşıyırsa, texniki cəhətdən geri qalırsa və ya Qərbi Avropa şəraitində tətbiq edilə bilmirsə, onda CEN çərçivəsində bu məsələni həll etmək üçün işçi qrupu yaradılır.
Praktiki olaraq bütün hallarda avropa standartlarına üstünlük verilir ki, bu da Qərbi Avropa ölkələrinin regional standartlaşdırmada mövqeyinin möhkəmləndirilməsini göstərir.
CEN-in əsas fəaliyyətinin istiqaməti İSO-nun bütün işlərinə aktiv təsir etməkdir. Bunun səbəbi Qərbi Avropa dövlətlərinin kəskin rəqabət şəraitində üstünlüyü əldə saxlamağa, dünya bazarında hegemon mövqe tutmağa can atmasıdır.
Elektrotexnikada standartlaşdırma üzrə Avropa komitəsi (CENELEK) 1971- ci ildə AATA – ya üzv olan ölkələrin elektrotexnika sahəsindəki standartlarının koordinasiyası üzrə Avropa komitəsinin və Avropa İttifaqının (o zaman AİB) üzvü olan ölkələrin elektrotexnika sahəsindəki standartların koordinasiyası üzrə Avropa komitəsinin birləşməsi ilə yaradılmışdır. Buraya 17 Avropa ölkəsi daxildir. Bu ölkələr, Lüksemburq istisna olmaqla, BEK-in üzvləridirlər.
Bu komitənin ali orqanı Baş məclisdir. Buraya üzv olan ölkələr özlərinin standartlaşdırma üzrə milli təşkilatları və hökumət orqanları vasitəsilə təmsil olunurlar.
CENELEK-in əsas məqsədi Aİ və AATA ilə sıx əməkdaşlıq edərək elektrotexniki məmulatlara standartlar işləyib hazırlamaqdan ibarətdir. CENELEK-in standartları vahid Avropa bazarının yaradılması üçün zəruri vasitə kimi qiymətləndirilir.
CENELEK-də standartlaşdırmanın əsas obyektləri aşağıdakılardır:
50-dən 1000 Volta qədər dəyişən cərəyanlı və 75-dən 1500 Volta qədər sabit cərəyanlı nominal gərginlikli sənaye və məişət avadanlıqları;

• 
  tibbi elektrotexniki avadanlıqlar;
  
• 
  elektromaqnit uzlaşması, o cümlədən radioəngəllər;
  
• 
  potensial partlayış təhlükəli atmosferdə istifadə edilmək üçün avadanlıqlar;
  
• 
  ölçmə vasitələrinin (elektron ölçmə vasitələri daxil olmaqla) metroloji təminatı.
  

Bundan başqa, AİK və AATA-nın tapşırığına görə CENELEK Avropa bazarının tələbatına uyğun olaraq ayrı-ayrı elektrik avadanlığı növləri üzrə avropa standartları işləyib hazırlayır.
CENELEK tərəfindən qəbul olunan regional standartlar üç şəkildə ola bilər: avropa standartı (EN), ahəngdarlıq üzrə sənəd (HD) və ilkin standart (ENV).
CEN/CENELEK – dən başqa, Avropa regionunda telekommunikasiyalar sahəsində standartlaşdırma ilə Telekommunikasiya standartları üzrə Avropa institutu məşğul olur.