MühaziRƏ 3 Əmək mühafizəsinin hüquqi və təşkilati məsələləri. Plan

İşçilərin və iş yerlərinin attestasiyası

Əmək məcəlləsinə uyğun olaraq işəgötürən əmək şəraitindən asılı olmayaraq müvafiq normativ hüquqi aktla müəyyən edilmiş qaydada iş yerlərinin attestasiyasının keçirilməsini təmin etməlidir.

İşəgötürən müvafiq iş yerlərində əməyin mühafizəsi tədbirlərinin təmin olunmasının və ya istehsalat sanitariyasının, gigiyenasının vəziyyətini müəyyən etmək və yaxşılaşdırmaq məqsədi ilə əmək məhsuldarlığının artırılması, əməyin təşkilində ən mütərəqqi üsulların, o cümlədən yeni texnikanın və texnologiyanın tətbiqi zamanı iş yerlərinin attestasiyasını keçirməlidir.

Bu məqsədlə həmkarlar ittifaqı təşkilatının nümayəndələrindən, əməyin mühafizəsi xidmətlərinin və əməyin təşkili üzrə peşəkar mütəxəssislərdən ibarət iş yerlərinin attestasiya komissiyası yaradılır.

İş yerlərinin attestasiyasının keçirilməsi qaydaları Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti tərəfindən qəbul edilən normativ-hüquqi aktla tənzimlənir.

Əmək məcəlləsinə görə işçilərin peşəkarlıq səviyyəsinin yoxlanılması, ixtisasına, sənətinə müvafiq olaraq onların tutduğu vəzifəyə (yəni peşəyə) uyğun olduğunu aşkara çıxarmaq məqsədilə qanunvericiliklə nəzərdə tutulan işçilərin attestasiyası keçirilə bilər.

Yalnız müvafiq iş yerində azı bir il çalışan işçilər attestasiyadan keçirilə bilər. Hər bir işçi üç ildə bir dəfədən az olmayaraq attestasiyadan keçirilə bilər.

İşəgötürənin əmri ilə işçilərin attestasiyasının keçirilməsi üçün təcrübəli, yüksək peşəkarlıq qabiliyyətinə malik, obyektivliyi və qərəzsizliyi ilə seçilən nüfuzlu şəxslərdən, habelə həmkarlar ittifaqı təşkilatının nümayəndələrindən ibarət komissiya yaradılır. İşəgötürən, işçinin müvafiq iş yeri üzrə rəhbəri attestasiya komissiyasının üzvü ola bilməz.

Attestasiya Komissiyasının üzvləri tərəfindən işçiyə yalnız tutduğu vəzifəyə, əmək funksiyasına, ixtisasına dair, yerinə yetirdiyi işlər və onların nəticələri barədə, habelə tutduğu vəzifəyə uyğunluğunu müəyyən etmək üçün zəruri olan əmək müqaviləsi ilə müəyyən edilmiş hüquqları, vəzifələri dairəsinə aid olan məsələlərlə əlaqədar suallar verə bilər.

Attestasiya Komissiyası azı 5 nəfərdən ibarət olmaqla, bütün hallarda onun say tərkibi təkrəqəmli olmalıdır. Attestasiya Komissiyasının səlahiyyət müddəti onun yaradılması haqqında müvafiq əmrlə müəyyən edilir. Attestasiya Komissiyası qərarını gizli və ya açıq səsvermə yolu ilə səs çoxluğuna görə qəbul edir. Attestasiya Komissiyası işçinin tutduğu vəzifəyə uyğun olduğu və ya olmadığı haqqında iki qərardan yalnız birini qəbul edir. Bununla yanaşı Attestasiya Komissiyası bu qərarlarında işçinin başqa vəzifədə istifadə edilməsinin məqsədə müvafiqliyi barədə işəgötürənə tövsiyə edə bilər.

Attestasiya olunmayan işçilər əmək məcəlləsinin 66-cı maddəsinə görə aşağıdakılardır:

1. 
   Bir vəzifədə 5 ildən az müddətdə çalışan, məcburi köçkün və ya qaçqın statusu olan işçilər;
   
2. 
   Hamilə qadınlar;
   
3. 
   Uşağının üç yaşınadək sosial məzuniyyətdə olan və həmin məzuniyyət bitdikdən sonra 1 ildən az müddətdə müvafiq vəzifədə çalışan işçilər;
   
4. 
   Yaşı 18-dən az olan işçilər;
   
5. 
   Bir vəzifədə faktik olaraq 1 ildən az müddətdə çalışan işçilər;
   
6. 
   Eyni vəzifədə azı üç dəfə Attestasiya olunaraq tutduğu vəzifədə uyğun olduğu müəyyən edilmiş işçilər;
   
7. 
   Kollektiv müqavilələrdə nəzərdə tutulan hallarda Attestasiya olunmayan işçilər;
   
8. 
   Vətənin müdafiəsi, azadlığı və ərazi bütövlüyü uğrunda hərbi əməliyyatlarda yaralanmış və əlil olmuş işçilər.
   

İş yerlərinin attestasiyasının əsas məqsədləri müəssisələrdə istehsalın səmərəliliyini, məhsulun keyfiyyətinin yüksəldilməsi və əmək ehtiyatlarından səmərəli istifadə olunmasını təmin etməkdir.

Attestasiya zamanı hər bir iş yeri texniki cəhətdən təşkil olunmasına, əmək şəraitinə və təhlükəsizlik texnikası səviyyəsinə görə kompleks halında qiymətləndirilir.

İş yerində əmək şəraiti və təhlükəsizlik texnikası aşağıdakı əsas göstəricilərin təhlili ilə qiymətləndirilir.

a) əməyin sanitariya-gigiyena şəraitinin (hava mühitinin vəziyyəti, səs-küy, titrəyişlər, şüalanmalar və s.) normal tələbinə uyğunluğu;

b) istehsalat prosesinin, avadanlığın, iş yerinin təşkilinə, əmək təhlükəsizliyi standartlarına və əmək mühafizəsi normalarına uyğunluğu;

c) əl əməyinin və fiziki-ağır əməyin həcmi;

d) birtonlu əməyin mövcudluğu;

e) işləyənlərin iş paltarı, fərdi və kollektiv mühafizə vasitələri ilə təmin olunması və onların əmək təhlükəsizliyi standartlarına və normalarına uyğunluğu.

İş yerlərində əmək şəraitinin və təhlükəsizlik texnikasının yaxşılaşdırılması sahəsində tədbirlərin aşağıdakı istiqamətlərdə tərtib edilməsi məsləhət görülür:

a) Optimal temperatur və işıqlandırma rejimlərinin yaradılması;

b) Otaqlardan səs-küyün, titrəyişlərin, qazın, tozun, yüksək nəmliyin və müxtəlif növ şüalanmaların kənar edilməsi, təcrid edilməsi və ya yatırılması;

c) İstehsal mühitinin əlverişsiz təsirlərinə qarşı fərdi və kollektiv mühafizə vasitələrinin tətbiqi;

d) Əl əməyinin, ağır fiziki və birtonlu əməyin tətbiqinin azaldılması;

e) Əlverişli əmək və istirahət rejimlərinin, işgüzarlığın bərpa olunmasının səmərəli üsullarının tətbiqi, təhlükəsiz əmək şəraitinin yaradılması.

Attestasiyanın nəticəsinə görə iş yeri aşağıdakı üç qrupdan birinə aid edilir:

1. 
   Attestasiyadan keçmişdir – iş yerinin bütün göstəricilər üzrə ümumi qiyməti normadan (0,9) aşağı olmadıqda;
   
2. 
   Səmərəliləşdirilməlidir – iş yerinin ayrı-ayrı göstəriciləri norma tələblərinə uyğun olmadıqda, lakin səmərəliləşdirilərək həmin səviyyələrə qaldırıla bilər;
   
3. 
   Ləğv olunmalıdır – iş yerinin göstəriciləri norma tələblərinə uyğun olmadıqda və səmərəliləşdirilərək həmin tələblərin səviyyəsinə qaldırıla bilmədikdə.