Mühazirə Giriş Əmək mühafizəsi əmək prosesində işçilərin təhlükəsizliyini təmin edən, suğlamlığını və işləmə qabiliyyətini quruyub saxlayan qanunvericilik aktlarıdan və ona uyğun olan ictimai-iqtisadi, gigiyenik

Mühazirə 14
İstehsalat zədələnmələri və peşə xəstəlikləri İstehsalat zədələnmələri və peşə xəstəlikləri haqqında anlayışlar

Zədələnmələr və peşə xəstəlikləri haqqında əsas anlayışlar DÜİST 12.0.002- 74 iizrə müəyyən olunmuşdur.

Zədələnmə dedikdə qəflətən xarici təsir nəticəsində insan bədəninin müəyyən üzvüniin və toxumlarınm zədə alması başa düşülür. Zədələnmələrə əzilməni, kəsilməni, sınmanı, yanmanı və s. misal göstərmək olar. Zədələnmələr 3 əsas qrupa bölünür:
1. İstehsalatla əlaqədar olan zədələnmələr;
2. İstehsalatla əlaqədar olmayan zədələnmələr;
3. Məişət zədələnmələri.
İstehsalat zədələnmələrinə müəssisə ərazisində, yaxud ondan kənarda xidməti vəzifəni yerinə yetirərkən baş verən hadisələrdən alınan zədələnməiər daxildir. Buraya eyııi zamanda müəssisənin nəqliyyat vasitəsilə işə gəldikdə və işdən getdikdə alıııan zədələnmələr də daxildir.
İstehsalatia əlaqədar olmayan zədələnmələr iş ilə əlaqədar olmayaraq şəxsi əşyalarmhazııianması zamanı, müəssisə rəhbəıiiyinin icazəsi olmadan bir yerdən başqa yerə getdikdə, sərxoş olduqda alınan zədələnmələr daxildir.
Müəssisə rəhbərliyi istehsaiatla əlaqədar olan zədələnmələr üçün məsuliyyət daşıyır. Əgər zədələnıııə müəssisədə təhlükəsiz əmək şəraitinin təmin olunmasından əlavə fəhlə və ya qulluqçunun etiyatsızlığı, müəssisədaxili intizamı pozması ilə əlaqədardırsa, onda qarışıq məsuliyyət vəziyyəti yaranır.
Məişət zədələnmələri dedikdə isə, evdə, ailədə, qanunsuz idman yarışlarında, öz şəxsi maşınında işə gəlib-gedərkən yolda və s. alınan zədələnmələr nəzərdə tutulur.
Müəssisə yalnız istehsalatla əlaqədar olan zədələnmələrə güzəştlər verir və dəyən zərəri ödəyir. Belə zədələnmələr N-1 formalı aktla sənədləşdirilirj
İstehsalatla əlaqədar olmayan zədələnmələr və məişət zədələnmələri müəssisədə qeydə alınmır və buna heç bir təminat verilmir.
Hər iki bədbəxt hadisə haqqında yalnız BT formalı akt tərtib olunur. Peşə xəstəlikləri-işçilərə zərəıii iş şəraitinin təsiri nəticəsində əmələ gələn xəstəliklərə deyilir. Belə xəstəliklərə istehsalat tozlarının təsirindən yaranaıı pnevmokonioz xəstəliyi, kimyəvi maddələrin təsirindən əmələ gələn dəri xəstəlikləri və s. aiddir.
İstehsalat zədələnmələrinin qarşısının alınması üçiin lazımi tədbiıior onların səbəblərinin aşkar edilməsi ilə görülür.
Müxtəlif istehsalat proseslərindo əmək şəraitinin müxtəlifliyi istehsalat zədələnmələrinin ümumi səbəblərini konkret şəkildə ifadə etməyə imkan vermir. Zədələıımələr bəzən o dərəcədə miixtəlif olur ki, onların içərisində iki eyni lradisə tapmaq mümkün olmur. Buna baxmayaraq ümumi cəhətlərinə görə zədələnmələrin səbəblərini üç əsas qrupa ayırmaq olar:
1. Texniki səbəblər:
a) texnoloji proseslərin qeyri-mükəmməlliyi (layihənin dəqiq olmaması, avadanlıqların düzgün quraşdırılmaması, proseslərin düzgün aparılmaması və s);
b) avadanlıqların və mexanizmlərin nasazlığı;
c) avadanlıqların istismarı və təıııiri zamanı istifadə edilən alətlərin, tərtibatların nasazlığı;
d) çəpərləyici və qoruyucu vasitələrin olmaması və s
2. Təşkilaıti səbəblər:
a) əməyin düzgün təşkil olunması (iş rejiminin səmərəsizliyi, işin gərgin olması və s.);
b) iş yerlərinin, keçidlərin və yollarm səliqəsiz saxlanması;
c) fəhlə və qulluqçuların texnoloji prosesi pis mənimsəməsi, təlimatların vaxtlı-vaxtında keçirilməsi və ya keyfiyyətsiz keçilməsi;
d) təhlükəli iş üsullarınm tətbiqi, əmək intizamının pozulması;
e) işə uyğun gəlməyən alət və tərtibatların tətbiq olunması;
f) fərdi mühafizə vasitələrindən istifadə edilməsi və s.
3. Sanitariya-gigiyena səbəbləri:
a) Qeyri-normal metereoloji şərait,istilik şüalanması;
b) hava mühitiniıı zərərli olması (zəhərli buxar, qaz və tozlarla çirklənməsi);
c) qeyri-səmərəli işıqlanma;
d) səs-küy və titrəyişlər;
e) sanitariya və gigiyena qaydaiarının pozulması və s.