MühaziRƏ MƏTNİ Mövzu Mikroiqtisadiyyat- iqtisadi nəzəriyyənin tərkib hissəsi kimi

Mövzu 15. Alternativ firma nəzəriyyəsi
15.1. Ənənəvi firma nəzəriyyəsi: mənfəətin maksimumlaşdırılması
15.2. Menecerial firma nəzəriyyəsi: satışdan gəlirin maksimumlaşdırıması
15.3. Artımın maksimumlaşdırılması nəzəriyyəsi
15.4. Firmanın davranış nəzəriyyələri.
15.5. Məqsədlərin çoxluğu nəzəriyyələri


15.1. Ənənəvi firma nəzəriyyəsi: mənfəətin maksimumlaşdırılması
Ənənəvi nəzəriyyə firmanın davranışını mənfəətin maksi- mallaşdınlmasına can atmaqla izah edir. Bu nəzəriyyə iki ehtimala əsaslanır:

• 
  mülkiyyətçilər hər gün əməliyyat nəzarətini və firma­nın işlərini idarə etməni həyata keçirirlər;
  
• 
  onların yeganə istəyi - mənfəəti maksimallaşdırmaqdır.
  

Nəzəriyyə mənfəətin maksimallaşdınlması tezisini son
hədd xərclərinin və son hədd gəlirinin bərabərliyi şəraitində əsaslandırır: MC=MR.
Amma təcrübədə bu nəzəriyyə bir sıra çətinliklərlə qarşı­laşır. Birincisi, firma öz fəaliyyətini qiymətləndirmək və ya proqnozlaşdırmaq üçün marjinal təhlildən istifadə etmir. Hə­qiqətən də son hədd xərclərinin və xüsusilə də son hədd gə­lirinin hesablanması xeyli çətindir və firmanın məhsuluna real tələb əyrisini, həmin tələbin qiymət və gəlirə görə elas- tikliyini bilməməklə mürəkkəbləşir. Bir çox iri firmaların bahalı bazar tədqiqatları təşkil etməsinə baxmayaraq alınmış informasiyanı 100% səhih və qənaətbəxş hesab etmək olmaz. Gələcək gəlir və xərclərin qiymətləndirilməsi də belə çətin­dir. Və nəhayət, digər firmaların hərəkətləri və əks-tədbir- lərini öncədən bilmək və onların fəallıqlarının nəticələrini qiymətləndirmək praktik olaraq mümkün deyil.
Belə bir məsələyə də diqqət yetirmək lazımdır: müasir bazar iqtisadiyyatında mülkiyyət hüququnun idarəetmə hü­ququndan əsaslı şəkildə ayrılması müşahidə olunur və kiçik, təkbaşına sahibkarlıq istisna olmaqla, mülkiyyətçilər opera­tiv idarəetmə ilə məşğul olmur, bu məqsədlə peşəkar mene­cerləri cəlb edirlər.
Bütün bu faktlar bəzi “Ekonomiks” dərsliklərində verilən ənənəvi firma nəzəriyyəsinin səmərəliliyi haqqında lətifənin yaranmasına səbəb olmuşdur: “Avtomobilin sürücüsü arabir pəncərədən çölə balaca kağız parçaları atır. Dostu onun nə üçün belə etdiyini soruşur.

• 
  Filləri qorxuduram,- o cavab verir.
  
• 
  Axı burada fil yoxdur,- dostu təəccüblənir.
  
• 
  Bax görürsən bu necə gözəl təsir edir!- sürücü qürurla deyib növbəti kağızı pəncərədən çölə atır”.
  

Zarafat öz yerində, amma ənənəvi nəzəriyyə problemə ki­fayət qədər aydınlıq gətirmədiyindəndir ki, bir çox iqtisad­çılar firmanın davranışını tamamilə başqa verilənlərlə və başqa məqsəd yönümləri ilə izah edən alternativ nəzəriyyələr irəli sürmüşlər.