MühaziRƏ MİkrobiologiYA, sanitariya və GİGİyenanin iNKİŞAF tariXİ VƏ VƏZİFƏLƏRİ

İnfeksiya  latın  sözü  olub  (infectio),  yoluxdurma  deməkdir.  Xəstəlik  törədən 
mikrobun  orqanizmə  daxil  olması  nəticəsində  orqanizmdə  əmələ  gələn  bioloji 
dəyişikliklərin  birliyinə  infeksion  proses  deyilir.  İnfeksion  xəstəliklər  xarici 
mühitin  müəyyən  şəraitində  mikroorqanizmlərin  insan  və  ya  heyvanlar  arasında 
qarşılıqlı  əlaqə  prosesidir.  Yoluxucu  xəstəliklər  (cuzam,  taun,  çiçək,  vərəm)  hələ 
qədim  zamanlardan  bəri  bəşəriyyətin  qəddar  düşməni  olmuş,  lakin  xəstəliyin 
törədicisi,  onun  nə  yolla  yayılması,  qarşısının  alınması  məsələsi  uzun  zaman 
öyrənilə bilməmişdir. 
  əsrin  ikinci  yarısı  və    əsrin  əvvəllərində  yoluxucu  xəstəliklərin 
mikroorqanizmlərin  iştirakı  ilə  keçdiyi  müəyyən  olundu.  Belə  ki,  bu  dövrdə 
L.Paster,  R.Kox  tərəfindən  yeni-yeni  xəstəlik  törədiciləri  kəşf  edilib  ətraflı 
öyrənilirdi.  Məlum  oldu  ki,  mikroorqanizmlərin  xəstəlik  törətməyən  və  patogen 
növləri  vardır.  Lakin  patogenlərin  miqdarı  saprotroflara  nisbətən  çox  azdır. 
Patogenlərin özləri də əsasən xəstə canlının bədənində çoxalır. 
Mikrob  orqanizmə  düşəndən  və  müvafiq  şərait  yarandıqdan  sonra  xəstəlik 
əmələ  gələ  bilər.  İnfeksion  xəstəliklər  həmişə  öz  gedişi  və  klinik  əlamətləri  ilə 
qeyri-infeksion  xəstəliklərdən  fərqlənir.  Patogen  mikrob  orqanizmə  düşən  kimi 
xəstəlik  meydana çıxmır. Mikrob orqanizmdə  müəyyən  müddət  gizli dövr keçirir, 
çoxalır.  Mikrobun  orqanizmə  daxil  olub,  xəstəliyin  ilk  əlaməti  meydana  çıxana 

---

77 
 
qədər  keçən  dövrə  inkubasiya  və  ya  gizli  dövr  adlanır.  Bu  dövr  ərzində  mikrob 
orqanizmdə çoxalır, orqanizmin də  mikrob və onun toksininə qarşı  həssaslıcı artır 
ki, bu da  xəstəliyin əlamətlərinin  meydana çıxmasında özünü  göstərir. İnkubasiya 
dövrünün  davamı  orqanizmə  daxil  olan  mikrobun  xüsusiyyətindən,  miqdarından, 
orqanizmin həmin mikroba necə müqavimət göstərməsindən asılıdır. 
Bu  dövr  ayrı-ayrı  xəstəliklərdə  müxtəlifdir.  Bunun  davamı  bir  neçə  saatdan 
bir  neçə  ilə  qədər  ola  bilər.  Məsələn,  vəba,  difteriya  və  s.  xəstəliklərdə  bir  neçə 
günə kimi, qarın yatalacı, səpgili yatalaqda 2-3 həftə, siflisdə 3-4 həftə, quduzluqda 
6 həftə, cuzamda isə bir ildən artıq ola bilər. 
Yoluxma  xəstəliklərinin  klinik əlamətlərindən temperaturun tezliklə  yüksəlib 
müəyyən  dövr  eyni  səviyyədə  qalması,  baş  acrıları,  ümumi  zəiflik,  ürək-damar 
sistemi  fəaliyyətinin  pozulması,  əzələlərdə  və  oynaqlarda  acrılar,  bacırsaqların 
fəaliyyətinin pozulması və s. əlamətlər nəzərə çarpır. İnfeksion xəstəliklər gedişinə 
görə  kəsgin  və  xroniki  olmaqla  iki  qrupa  ayrılır.  Kəskin  infeksiya  birdən-birə 
başlanır.  O,  müəyyən  müddət  öz  dövrünü  keçirdikdən  sonra,    xəstə  sağalır. 
Məsələn, çiçək, qızılca, skarlatina, difteriya və s. 
Vərəm,  malta  qızdırması  (brüselloz),  siflis  və  s.  çox  vaxt  uzun  müddət  davam 
edib  xroniki  xarakter  daşıyır,  yəni  aylar  və  illərlə  xəstəlik  davam  edir.  Xəstəliyi  bir 
növ  mikrob  törədirsə  sadə  infeksiya,  iki  və  ya  bir  neçə  növ  mikrob  törədirsə  qarışıq 
infeksiya  baş  verir.  İnsan  keçirmiş  olduğu  yoluxucu  xəstəliyə  təkrar  yoluxursa,