Travmatik toksikoz zamanı toksinemiya faktorları bunlardır: 1. ürəyi, böyrəkləri və saya əzələləri zədələyən hiperkapniya;
2. orqanizmdəki zəhərli faktorların böyrəklərlə xaric olmasına mexaniki maneçilik törədən
mioqlobin ifrazı;
3. biogen amillərin və vazoaktiv polipeptidlərin əmələ gəlməsinin sürətlənməsi;
4. zədələnmiş toxumalarda əmələ gələn autoantigenlər;
5. proteolitik fermentlərin təsirindən zədələnmiş toxumalarda, ilk növbədə dəridə və əzələlərdə
orqanizmin öz zülalından əmələ gələn çoxsaylı, tərkibcə müxtəlif olub, ümumi bir ad altında
birləşdirilən ―işemik toksin‖.
Yuxarıdakı faktorların təsirindən kompressiyanın ilk saatlarından başlayaraq birinci növbədə
böyrəklər zədələnir, sonra qaraciyərin antitoksiki funksiyasının pozulması baş verir.
Kompressiya dövründə xəstədə müxtəlif psixoemosional dəyişikliklərlə yanaşı, zədələnməyə
məruz qalmış nahiyyədə ağrılar, nitq və hərəki oyanıqlıq əlamətləri olur.
Postkompression dövrün əvvəllərində xəstə əksər hallarda özünü kafi hiss edir, əgər sınıq və
çıxıqları yoxsa, hadisə yerindən özü gedir, hətta tibbi yardımdan belə imtina edir. Lakin bu yalançı,
aldadıcı müddət bir neçə saat davam edir, bir neçə saatdan sonra isə xəstəliyin obyektiv əlamətləri
meydana çıxır, xəsarətə məruz qalmış şəxsin vəziyyəti kəskin ağırlaşır, xəstə üşüdür, nəbzi tezləşir,
arterial təzyiq enir, kollaps və hətta ölüm baş verir.
Postkompression dövrün klinik gedişində 3 mərhələ ayırd edilir: erkən (ilk 1-3 gün), aralıq (4-18
sutka) və uzaq mərhələ (xəsarətdən 3-4 həftə sonra başlayır və 1-2 ay davam edir).
İlkin mərhələnin (ilk 1-3 sutka) - ağırlığı sıxılmanın müddəti və intoksikasiyanın dərinliyindən
asılı olur, zərərçəkənin huşu aydın olur, ümumi zəiflikdən sıxılmaya məruz qalmış nahiyədəki
ağırlıqdan, ürəkbulanma və yanğı hissindən şikayətlənir. Sıxılmaya məruz qalmış ətrafın dərisi solğun,
boz rəngdə olub, barmaqlar və dırnaqlar sianozludur, ətrafda sıyrıntılar, deformasiya, sıxılma yerində
göyümtül ləkələr və sahələr qeyd edilir. Zədələnmiş ətraf arteriyalarında nəbz ayırd edilmir.
