Mühazirə MÖvzu 1 Fəlakət təbabəti və Mülki Müdafiə tibb xidmətinin tə şkili, quruluşu, fə nni, vəzifələri MÖvzu 2

Kompressiyanın növünə görə; 
Sıxılma a) müxtəlif əşyalarla, laylarla; b) pozision. 
Əzilmə 
1. Lokalizasiyaya görə: baş, döş, qarın, çanaq və ətraflar 
2. Yumşaq toxumalarla müştərək zədələnmələrə görə. 
a. daxili orqanların zədələnməsilə birgə; 
b. sümüklərin, oynaqların zədələnməsilə birgə; 
c. sinir kötükləri və magistral damarların zədələnməsilə birgə. 
1. Ağırlıq dərəcəsinə görə: yüngül, orta ağırlıqlı, ağır və çox ağır. 
2. Klinik gedişindəki dövrlərə görə: 
Kompressiya dövrü. Postkompressiya (sıxılmadan sonrakı) dövrü 
1. erkən mərhələ (1-3 sutka) 
2. aralıq mərhələsi (4-1 8 sutka) 
3. uzaq mərhələ (19-60 sutka) 
Kombinasiyalara görə: 
1. donmalarla, yanıqlarla birgə;
2. kəskin şüa xəstəliyilə birgə ; 
3. döyüş zəhərləyici maddələrlə birgə; 
Kompressiyanın müddətinə görə: 
1. qısa müddətli sıxılma (2-3 saat) 
2. orta müddətli sıxılma (4 saat) 
3. uzun müddətli sıxılma (4-7 saat) 
4. çox uzun müddətli sıxılma (8 saatdan çox) 
Toxumalardakı yerli dəyişikliklərin formasına görə: 
1. ödemli forma; 
2. qanqrenoz forma; 
3. qarışıq forma. 
Ağırlaşmalara görə: 
1. orqanizmin sistem və üzvləri tərəfindən (pnevmoniya, peritonit, ağciyərlərin ödemi, miokard 
infarktı və s.); 
2. ətrafın geridönməz işemiyası; 
3. irinli—septik; 
4. tromboembolik. 
Travmatik toksikozun patogenezi çox komponentli və mürəkkəbdir, üç faktorun önəmli 
aparıcı rolu vardır. 
1. M.S.S-də ciddi dəyişikliklərə səbəb olan ağrı; 

---

Fənn: Hərbi tibbi hazırlıq və fəlakətlər təbabəti 
 
Şöbə: “Müalicə işi” 
2 nömrəli Bakı Baza Tibb Kolleci
85
2. Kompressiyaya məruz qalmış yumşaq toxumaların, xüsusilə skelet əzələlərinin parçalanma 
məhsullarının qana sorulması nəticəsində meydana çıxan travmatik meydana çıxan travmatik 
toksemiya; 
3. Zədələnmiş ətrafda massiv ödemin inkişafı nəticəsində baş verən plazma itkisi; 
Sıxılma zamanı sinir kötüklərinin sıxılması və travmatizasiyası M.S.S-nə, endokrin sistemə, qan 
dövranına, böyrəklərin funksiyasına təsir edən ağır psixoemosional dəyişikliklər törədən bütöv sinir 
reflektoru patoloji zəncirvari bir proses yaradır və ağrı bir sıra patofizioloji dəyişikliklərin inkişafında 
işə salıcı faktor rolunu oynayır. 
Sıxılmaya məruz qalmış ətrafda damar divarının keçiriciliyinin artması nəticəsində qanın maye 
hissəsi damar yatağını tərk etdiyindən ətrafda massiv ödem baş verir və plazma itkisi böhran həddə 
çatır. Belə ki, yuxatı ətrafın biri sıxıldıqda 2-3 litr, aşağı ətrafın biri zədələndikdə isə 3-5 l plazma itkisi 
olur, qısa müddətdə belə kəskin plazma itkisini orqanizm çox pis keçirir və bu vəziyyət ―ağ qanitirmə‖ 
adlanır. 
Sıxılma nəticəsində toxumalarn uzunmüddətli işemiyası və hipoksiyası onlarda anaerob 
qlikolizin inkişafına, sonradan isə lipidlərin peroksidli oksidləşməsinin aktivləşməsinə və hüceyrə 
membranının destabilləşməsinə səbəb olur.