Mühazirə MÖvzu 1 sağlam həyat təRZĠNĠnformalaġmasi, XƏSTƏLĠKLƏRĠn profġlaktġkasi mövzu 2

Fənn: Tibb bacısının iĢi 
 
ġöbə: “Mamalıq iĢi” 
2 nömrəli Bakı Baza Tibb Kolleci 
 5 
MÖVZU 2 
 
SAĞLAMLIQ. RĠSK FAKTORLARI 
 
Xəstəlik və sağlamlıq orqanizmin əsas mövcudluq formalarıdır. İnsan bütün həyatı dövründə 
dəfələrlə xəstələnir və sağalır. Yəni insan həyatının mövcudluğu “xəstə” və ya “sağlam»dövrlərə 
bölünməlidir. “Sağlamlıq” və “xəstəlik»bir-biri ilə çox sıx bağlı olan ifadələrdir. Xəstəliyin mahiyyətini 
aydınlaşdırmaq üçün ilk növbədə sağlamlığın nə olduğunu izah etmək lazımdır.
Sağlamlıq-yalnız canlı orqanizm üçün səciyyəvi olan anlayışdır. O, orqanizmin həyat və 
fəaliyyətinin normal bir mərhələsini ifadə edir. “Norma” ifadəsi də mahiyyətcə sağlamlığa tam uyğun 
deyil. Çünki bəzi əlamətlərinə görə normal insanlardan fərqlənən şəxslər arasında sağlam olanlar az deyil. 
Təbabətdə istifadə olunan normal temperatur, arterial təzyiq, çəki, boy, qanın tərkibi, nəbzin və tənəffüsün 
sayı və s. göstəricilər müxtəlif sağlam şəxslərin statistik göstəricilərinə əsasən müəyyən olunmuşdur. 
Lakin norma, sağlamlıq dedikdə bütün göstəricilərin orta statistik rəqəmə uyğun gəlməsi başa düşülə 
bilməz. Sağlamlıq dedikdə orqanizmin ən mükəmməl fəaliyyətinin və rahat yaşayış tərzinin mümkün 
olduğu vəziyyəti nəzərdə tutulur.
Sağlamlıq anlayışı özü də nisbidir. Sağlam və xəstə şəxslərin bədən quruluşunda, toxumaların 
kimyəvi tərkibində, orqan və sistemin fəaliyyətində bədənin fərdi xüsusiyyəti ilə əlaqədar fərqlər də aşkar 
ola bilər. Buna görə də sağlamlıq və xəstəlik haqqında çıxarılan nəticə çox zaman şərti xarakter daşıyır. 
Sağlamlığın bütün göstəricilərini qısa bir tərifə yerləşdirmək çox çətindir.
Beynəlxalq Səhiyyə Təşkilatının nizamnaməsində sağlamlığa belə tərif verilir:Sağlamlıq-yalnız 
xəstəliklərin və fiziki qüsurların olmaması deyil, eyni zamanda tam fiziki, ruhi və icтimai rahatlıqdır. Bu 
sağlamlıq vəziyyətinin pozulması isə xəstəliyə səbəb olur. Xəstəlik-qeyri-normal şəraitdə keçən həyatdır.
Sağlamlıq vəziyətinin xəstəliyə keçməsinə səbəb ola biləcək çoxlu miqdarda faktorlar vardır ki, 
bunlara da “risk faktorları” deyilir. Sosioloqların fikrincə, insanların sağlamlığına təsir edən çoxlu 
miqdarda amillər vardır ki, bunlar ictimai-iqtisadi və siyasi sistemdən asılı olmayaraq baş verir. Xəstəlik 
törədici faktorlar ekzogen və endogen olmaqla 2 qrupa bölünür. Lakin bu bölgü şərti xarakter daşıyır. 
Çünki endogen saydığımız faktorlar özü də xarici mühitin təsiri ilə yaranır. Müasir dövrdə texnikanın 
inkişafı ilə əlaqədar biosferdə böyük dəyişikliklər baş vermişdir. İqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə 
müxtəlif sənaye tullantıları ilə ətraf mühit çirklənir və bu da sağlamlığa təsir edən əsas risk 
faktorlarındandır. Müxtəlif məişət və texniki səslər insanın sağlamlığına kəskin təsir göstərir. Bütün 
bunların nəticəsidir ki, ürək-damar xəstəlikləri, peşə xəstəlikləri, travmalar daha artıq faiz təşkil edir.