Muhofaza qilish
Peter Rillero, Dinah Zike. Ecology, 2005 (40-85-bet)
Yüklə 40 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
23 Peter Rillero, Dinah Zike. Ecology, 2005 (40-85-bet).
67 ma’lum energetik holati hamda moddalar almashinuvi, axborot tezligi bilan tavsiflanuvchi tabiiy tizim tushuniladi. Biogeotsenozning asosiy komponentlari atmosfera, tog‘ jinslari, suv, o ‘simlik va hayvonot dunyosi hisoblanadi. Biogeotsenozlar har xil o‘lchamda, ya’ni kichik va katta maydonda bo‘lishi mumkin. Q O ‘SHIM CHA MA’LUM OTLAR EK O TIZIM VA UNING TARKIBI Yashash sharoiti o‘xshash va o ‘zaro munosabati natijasida bir- biriga ta’sir ko‘rsatuvchi har xil turga mansub bo‘lgan birgalikda yashovchi organizmlar yig‘indisiga ekologik tizim deyiladi. 0 ‘rmon, cho‘l, o‘tloq, suv havzasi va boshqalar ekotizimga misol bo‘la oladi. MaTumki, har xil turdagi organizmlar bir-birlariga va tevarak-atrofdagi jonsiz tabiatga har tomonlama moslashgan, bunday uzviy bog‘lanishlar biotsenozlami tashkil etadi. Biotsenoz - biogeotsenozning bir qismidir. Ekotizim tushunchasi fanga 1935-yili ingliz ekologi A. Tensli tomonidan kiritilgan. Ekotizimda moddalar aylanishini ta’minlash uchun m a’lum miqdorda kerak boMadigan anorganik moddalar zahirasi bajarayotgan ishi jihatidan uch xil ekologik guruhni tashkil etuvchi organizmlar bo‘lishi zarur. Birinchi guruhga yashil o‘simliklar kiradi. Ular quruqlikdagi har qanday biotsenozning asosiy tarkibi va energiya manbai sifatida xizmat qiladi. Bunday avtotrof organizmlar produtsentlar deb ataladi. Produtsentlar - assimilyatsiya jarayonida to‘plangan energiyasini boshqa organizmlarga beruvchilardir. Fotosintez qiluvchi organizmlar quyosh energiyasi ishtirokida organik moddalami sintez qilib, yorug‘lik energiyasini bog‘langan kimyoviy energiyasi sifatida g ‘amlaydi. Suv havzalaridagi ekotizimlarda, ya’ni dengiz, okeanlar va ko‘llaming yuqori qatlamlarida yashovchi fitoplanktonlar (mayda bir xujayrali organizmlar va suv o‘tlari) produtsentlar sifatida faollik ko‘rsatadi. Quruqlikda katta o‘rmonlar va yaylovlami tashkil etuvchi yuksak o ‘simliklar, ochiq urug‘lilar va gulli o ‘simliklar dastlabki organik modda to‘plashda katta o ‘rin egallaydi. 68 Ikkinchi guruhga hayvonlar kiradi. Ular o‘simliklar tomonidan to‘plangan organik moddani iste’mol qiluvchilar hisoblanadi va konsumentlar deb atalatdi. О ‘ simlik qoldig ‘ i va hayvon j asadi о ‘ zida energiya saql aydi .Nobud bo'lgan o‘simlik va hayvonlardagi organik modda mikroorganizmlar, ya’ni saprofit holda yashovchi bakteriyalar va zamburug‘lar ta’sirida parchalanadi. Bunday organizmlar redutsentlar deb ataladi. Yüklə 40 Kb. Dostları ilə paylaş:
|