Muhofaza qilish

Energiya piramidasi. 10-rasm
19 Peter Rillero, Dinah ZikeEcology, 2005. (51-53-64;126;132-betlar)
61

---

Fotosintez jarayoni. 11-rasm20
*
EKOTIZIMLAR QANDAY 0 ‘ZGARADI
Suktsessiya - inson faoliyati yoki tabiiy omillar ta’sirida Yer 
yuzining muayyan joyida biotsenozlaming ma’lum tartibda, birin-ketin 
almashishi. Ekologik suktsessiya (“suksedo” - ketma-ketlik, degan 
ma’noni bildiradi) deb atalib, ekotizimlarda kuzatiladigan qonuniyat 
hisoblanadi. Birlamchi va ikkilamchi suktsessiyalar farqlanadi. 
Birlamchi suktsessiya - hali tuproq hosil bo‘lmagan substratda (tog‘ 
toshlari, yangi allyuvial cho‘kindilarda) biotsenozlaming endigina 
o‘zgarishga boshlagan jarayoni bo‘lib, bu jarayon natijasida nafaqat 
o‘simliklar paydo boiadi, balki tuproq ham hosil bo‘ladi. Ikkilamchi 
suktsessiya ma’lum bir joyda shakllangan biotsenozlaming buzilib 
ketishidan (eroziya, qurg‘oqchilik, yong‘in, o‘rmonni kesib yo‘qotish, 
vulqonlar otilishi, tog‘-kon isjilari va hokazolar natijasida) kelib 
chiqadigan biotsenozlar almashinishi. Masalan: botqoqning quritilishi 
natijasida botqoqlikbiogeotsenozi o41oqbiogeotsenozi yoki agrotsenoz 
(sun’iy) bilan almashinadi. Yong‘indan keyin o‘rmon biogeotsenozi 
o‘miga o‘tloq biogeotsenozi hosil bo‘ladi. Suksessiya yakunida juda
20 Peter Rillero, Dinah Zike. /Ecology, 2005. (51-53-64;126;132-betlar)
62
i

---

sekin rivojlanadigan klimaks hamjamoalari hosil bo‘ladi. Masalan: kli- 
maks jam oalar quyidagicha bo‘ladi: Bo‘sh yer ~ lishayniklar - mox
- qirqquloqlar -butalar - o‘t - o‘simliklar - daraxtlar (12-13-rasm).
Yangi tuproqning hosil bo‘lishi. 12-rasm21
Klimaks jamoalar. 13-rasm