Muhofaza qilish

Janubiy dengiz suvsari. 
Dengiz suvsari Tinch okeanining 
AQShga tegishli qismidagi sayoz suv havzalarida yashaydi. Asrlar- 
dan buyon dengiz suvsarlarining qimmatbaho terisi uchun ovlanib 
kelinadi.
Energiya oqimi. 
Barcha tirik organizmlar moddalardan tashkil 
topgan va ulaming barchasi energiyaga muhtoj. Moddalar esa takror 
va takror aylanadi. Moddalar va energiya tabiiy dunyoga turli xil 
yo‘llar bilan ko‘chiriladi. Moddalaming qayta ishlatilishi energiyani 
talab qiladi. Energiya qayta ishlanmaydi, ammo u bir shakldan boshqa 
shaklga o‘tadi. Energiyaning boshqa shaklga o‘tishi Yerdagi hayot 
uchun muhim.
Fotosintez. 
Fotosintez jarayonida yorug‘lflc energiyasi glyukoza 
molekulalarida kimyoviy energiyaga aylanadi. Gyukozaning bir 
qismi energiya sifatida va yana bir qismi o‘simlik organlarida zahira 
sifatida to‘planadi.15
Konsumentlarning 4 ta kategoriyasi. 2-rasm
Herbivores 
Carnivores 
Omnivores 
Decomposers
14 Peter Rillero, D inah Zike. E cology, 2005 (8-75-betlar).
15 Peter Rillero, D inah Zike. /E cology, 2005. (51-53-64;126;132-betlar)
54

---

Decomposers
Grasses
Se-eds
3-rasm. Ozuqa zanjiri. 16
Ma’lumki, yashil o‘simliklar hayot uchun zarur bo‘lgan kimyoviy 
moddalami olib, fotosintez jarayonida organik birikmalar to‘playdi va 
quyosh energiyasi kimyoviy energiyaga aylanadi. Ular hayvonlarga 
ozuqa beradigan tirik moddaning asosiy qismini tashkil etadi. Havo 
tarkibidagi kislorod va karbonat angidrid gazlarining miqdorini tiklaydi 
va suvning aylanish jarayonida qatnashadi. Bunday organizmlar avtotrof 
organizmlar deyiladi. 0 ‘simliklar va boshqa jonivorlar bilan oziqlanib 
yashovchi geterotroflar esa oziqlanish jarayonida organik moddalami 
karbonat angidrid, suv va mineral tuzallarga aylantiradi. Shunday 
qilib, ekotizimdagi energiya oqimi avtrotrof va getrerotrof organizmlar 
o‘rtasida boradi. Geterotrof organizmlar safiga kiruvchi redutsentlar 
murakkab organik moddalami mineral birikmalarga aylantiradi. 
Demak, avtotrof organizmlar o‘plagan mahsulot va undagi energiya 
boshqa organizmlar o‘rtasida ozuqa zanjiri orqali taqsimlanadi. Ozuqa 
zanjiri deb, har bir organizm o‘zidan keyinda turgan organizm uchun 
ozuqa bo‘lib xizmat qilishi tushuniladi (4-rasm). 17