Muhofaza qilish
Peter Rillero, Dinah Z ike. /E cology, 2005. (5 1 -5 3 -6 4 '1 2 5 .132-betiar)
Yüklə 40 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Suvdagi energiya oqimi. 9-rasm
|
18 Peter Rillero, Dinah Z ike. /E cology, 2005. (5 1 -5 3 -6 4 '1 2 5 .132-betiar)
59 Energiya qayta ishlanmaydi, ammo u bir shakldan boshqa shaklga o‘tadi. Energiyaning boshqa shaklga o ‘tishi yerdagi hayot uchun muhim (9-rasm). Suvdagi energiya oqimi. 9-rasm Ozuqa zanjiri deb, har bir organizm o‘zidan keyinda turgan organizm uchun ozuqa bo‘lib xizmat qilishi tushuniladi (10-11-rasmlar). U organizmlaming trofik darajasiga ko‘ra uch-besh halqadan iborat: 1. Produtsentlar (o‘simliklar). 2. Birinchi darajali kontsumentlar (o‘txo‘r hayvonlar). 3. Ikkinchi darajali kontsumentlar (o‘txo‘r hayvonlar biomassasi bilan oziqlanuvchi etxo‘r hayvonlar). 4. Uchinchi darajali kontsumentlar (etxo‘r hayvonlar biomassasi bilan oziqlanuvchi etxo‘r hayvonlar). 5. Produtsentlar va 1 ,2 ,3-darajali kontsumentlar biomassasi bilan oziqlanuvchi to‘rtinchi darajali kontsumentlar. Organizm tomonidan ozuqa bilan qabul qilingan energiya ozuqa zanjiri bo‘ylab organizm- dan - organizmga o ‘tishda zanjfrning har bir halqasida birin-ketin ka- mayadi va oxirida yo‘qolib ketadi. Masalan: tariq - hasharot - qurbaqa - ilon - kalxat. Demak, ozuqa zaniridagi har bir bo‘g‘inning о‘mi trofik darajani tashkil etadi. Trofik zanjirlar fotosintez hosil qiluvchi organizmdan 60 boshlansa, sarflanish zanjiri deyiladi. Masalan, o 6sim lik _kiyik bo'n -tariq - hasharot - qurbaqa - ilon - kalxat. Agar ozuqa zanjiri o‘simlik qoldiqlari, hayvon jasadi yoki chiqindilardan boshlansa, par- chalanish (detrit) zanjiri deyiladi. Masalan, to‘kilgan barg - yomg‘ir chuvalchangi - qorayaloq - qirg‘iy. Trofik darajalar o‘rtasidagi ener giya oqimi turli ekotizimda turlicha boradi. Ekotizimlaming biologik mahsuldorligi ekologik piramida (grekcha, piramidos - ko‘p qirrali + oikos - uy, vatan) - biomassa piramidasining o‘zi deyish mumkin, ammo undan farqi shundaki, ekologik piramida quyidagi 4 ta qoidaga asoslanib quriladi: 1) ikkilamchi biomahsulotning vazni birlamchi biomahsulot vaznidan doimo kam bo‘ladi; 2) iste’mol qilinadigar) organizmlaming vazni iste’mol qiluvchilar vaznidan doimo ko‘p boTadi; 3) biomah sulot hosil qilish tezligi ikkilamchi biomahsulot hosil qiluvchilaming qisqa yashaydiganlarida ulaming uzun umr ko‘radiganlariga nisbatan tez kechadi (serpushtlik, tez ko‘payish va vazn orttirish tezligi hisobi- ga); 4) ekologik piramidaning yuqori pog'onalariga ko‘tarila borgan sari organizmlar soni kamayadi19. Yüklə 40 Kb. Dostları ilə paylaş:
|