Muhofaza qilish
Yüklə 40 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Tayanch so‘zlar:
Ozon qatlami, freonlar, chiqindilar, energetik komplekslar, tabiiy ifioslanish, suniy ifloslanish Atmosfera havosi ko‘rinmas va elementlarga to‘liq bo‘lib, atrof-muhitning abiotik omili sifatida ahamiyatga ega. Atmosfera sayyoramizning gazsimon qobig‘i hisoblanib, Yer yuzasi har hil gazlar aralashmasi va suv bug‘lari, changlardan tashkil topgan. Havo o‘z ichiga 78% azot, 21% kislorod, 0, 94% argon, 0, 03% karbonat angidrid va boshqa gazlami oladi. Karbonat angidrid gazi fotosintez jarayonini amalga oshirishda qatnashadi. Fotosintez karbonat angidrid, suv va quyosh nuri ta’sirida borib, uning mahsuloti glyukoza, kislorod va suv bug‘idan iborat. Inson faoliyati karbonat angidrid gazini atmosferaga tashlanishini orttirib yubormoqda. Yeming atmosfera qobig‘i keyin paydo bo‘lgan. Atmosfera yerning geologik tarixida yer qobig‘ining tarkibiy qismlari bilan tirik organizmlar faoliyati o ‘rtasidagi geokimyoviy jarayonlar oqibatida litosferadan ajralib chiqqan gazsimon moddalardan tarkib topgan. Tabiat uchun atmosfera havosining ahamiyati juda katta. Atmosfera havosi nafas olish uchun kislorod, fotosintez uchun karbonat angidrid manbaidir. ¥ sayyorada suv bug‘larini tashuvchi hisoblanib, tirik organizmlami kosmik nurlanishdan saqlab turadi. Havo iqlimni idora etadi, havo uchib yuruvchi organizmlar uchun muhit bo‘lib, tuproq unumdorligiga ta’sir yetadi, bir qancha kimyoviy jarayonlar ro‘y berishiga imkon beradi. 96 Havo kishilarga kimyoviy xomashyo beradi, Undan energiya manbai sifatida foydalaniladi. Havo kislorodi yonish jarayoniga sabab bo‘ladi. Yer sharida kislorodsiz hayot bo‘lishi mumkin emas. Kislorod quruqlikdagi o ‘simliklaming hayot faoliyati mahsulidir, o ‘simliklar fotosintez paytida suvni va karbonat angidridni yutib parchalab, atmosferaga erkin kislorod ajratib chiqaradi. Boshqa barcha tirik mavjudotlar kislorodni o‘zlashtiradi xolos. Karbonat angidrid tirik organizmlaming naf'as olishi, yoqilg‘i yoqilishi, organik moddalaming chirishi va parchalanishi oqibatida atmosferaga tarqaladi. Atmosferadagi azot muhim biologik ahamiyatga ega. U azot to‘plovchi bakteriyalar va ko‘k-yashil suv o‘tlari uchun ozuqa manbaidir. U boshqa o‘simliklar tomonidan o‘zlashtiriladi. Fiziologik nuqtai nazardan esa atmosfera bosimini ushlab turib hayot jarayonlarini amalga oshishiga imkon beradi. Radioaktiv ifloslanishning manbalari atom va vodorod bombalarini sinovdan o‘tkazish bo‘lsa bundan tashqari ridioaktiv ifloslanish yadro qurollarini tayyorlashda elektrostantsiyalarining atom reaktorlari va radioaktiv chiqindilardan atmosferaga tarqaladi. Inson va boshqa tirik organizmlar uchun atmosfera havosining freonlar bilan ifloslanishi jiddiy salbiy oqibatlarga olib keladi. Ulardan sovutgich qurilmalarida, yarim o‘tkazgichlar va aerozol balonchalar ishlab chiqarishda foydalaniladi. Freonlar ozon qatlamiga ta’sir yetadi. Ular qisqa to‘lqinli ultrabinafsha nurlar ta’siridaparchalanadi natijada xlor, ftorlarga ajraladi. Natijada xlor va ftorlar ozon bilan o‘zaro ta’sir etadi. Havoning ifloslanishi natijasida insonlarda darmonsizlanish, ish qobiliyatini pasayishi, yo‘tal, bosh aylanishi, ovozboylamlarining siqilishi, o‘pka, ko‘z bilan bog‘liq har xil kasalliklar, organizmning umumiy zaharlanishi, kasallikka qarshi kurashishning susayishi kabi holatlar kelib chiqadi. Qazilma yoqilg‘ilami ishlatilishi atmosferada C 0 2 gazini miqdorini orttiradi va bu gaz bir qator muammolami olib keladi. C 0 2 gazini miqdorini atmosferada oshishi avvalo, Yerda global isishga olib keladi. AQShdagi eng issiq iqlim Kalifomiyadagi O iik vodiyda 97 1913-yil iyul oyida kuzatilgan. Yuqori harorat 57°C ni tashkil qilgan. Rekord darajadagi eng sovuq temperatura Antarktikada kuzatilib, - 89° С ni tashkil qilgan. Yüklə 40 Kb. Dostları ilə paylaş:
|