Mülki müdafiə – dinc və ya müharibə dövründə əhalinin və ərazinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məqsədilə dövlət hakimiyyəti orqanları, hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən həyata keçirilən tədbirlər sistemidir. Mülki müdafiə sistemi

 
İş prinsipi. Beta-hissəciklərin və qamma-kvantların təsirindən qazboşaldıcı sayğacların 
verdiyi elektrik impulsları gücləndirici-normalızatora daxil olub orada güclənir və normallaşdırılır, 
sonra inteqrallaşdırıcı konturda impulsların cərəyanı ortalaşdırılır. Ortalaşdırılmış cərəyanın 
qiyməti qamma-beta şüalarının ekspozisiya dozasının gücünə proporsionaldır və bu cərəyan 
mikroampermetrdə qeyd olunur. Gərginlik bölücüsü cihazın xarici mənbədən (maşınların bort 
şəbəkəsindən, akkumlyatjrundan) qidalanması üçündür. 
Cihaz KB-1 növlü 3 elementdən və ya gərginlik bölücüsü vasitəsilə gərginliyi 12, yaxud 24 V 
olan xarici qida mənbəsindən qidalanır. 
DP-5V cihazı ilə işləmə qaydası
Qamma-fonun təyin edilməsi 
Qamma-fonu təyin etmək üçün detektirləmə blokunun ekranını "Q" vəziyyətinə qoyub, yer 
Yarımdiapa- 
zonlar 
Çevircəyin qolunun 
vəziyyəti 
Göstərişin götürüldüyü 
şkala 
Ölçü vahidi 
Ölçmə həddi 
1 
200 
0-200 
r/saat 
5-200 
2 
x1000 
0-5 
mr/saat 
500-5000 
3 
x100 
0-5 
mr/saat 
50-500 
4 
x10 
0-5 
mr/saat 
5-50 
5 
x1 
0-5 
mr/saat 
0,5-5 
6 
x0,1 
0-5 
mr/saat 
0,05-0,5 

---

27
səthindən 1,5 m, radioaktiv zəhərlənmiş obyektdən 10-15 m aralı məsafədə cihazın göstərişini qeyd 
edirik. 
Ölçmə ardıcıllıqla: 200, x1000, x100 və növbəti yarımdiapazonlara keçməklə cihazın əqrəbi 
müəyyən bir rəqəmin üzərində dayanana qədər aparılır.
Obyektin səthinin zəhərlənmə dərəcəsinin ölçülməsi 
Obyektin səthinin zəhərlənmə dərəcəsini ölçmək üçün: 
- qamma fon (P
f
) ölçülür; 
- 
baş telefonlarını ölçü pultuna birləşdirib geyirik (əvvəlcədən geyilməyibsə); 
- 
uzandırıcı dəstəyi birləşdiririk; 
- obyekt qamma-fon ölçülən yerə qoyulur (obyekti qamma-fon ölçülən yerə gətirmək 
mümkün deyilsə, ona yaxınlaşırıq); 
- detektirləmə blokunu obyektin səthindən 1-1,5 sm məsafədə gəzdirməklə maksimum 
radiasiya səviyyəsi – telefonun səsvermə tezliyi ən çox olan yerdə cihazın göstərişini qeyd edirik. 
K
P
P
P
f
o
t
−
=


formulu ilə obyektin səthinin zəhərlənmə dərəcəsini təyin edirik. Harada: P
ö
– 
texnikanın səthinin ölçülmüş zəhərlənmə dərəcəsidir. K – ekranlaşdırma əmsalıdır: zirehli obyektlər 
(tank, BMP və s.) üçün – 2-yə, avtomobillər üçün – 1,5-ə, FMV və paltar üçün isə 1,2-yə bərabərdir. 
Beta-şüalarının təyin olunması 
Beta-şüalarını təyin etmək üçün detektirləmə blokunun ekranının "Q" və “B” vəziyyətlərində 
radiasiya səviyyələrini ölçürük. "B" vəziyyətində ölçülmüş radiasiya səviyyəsinin qiymətindən "Q" 
vəziyyətində ölçülmüş radiasiya səviyyəsinin qiymətini çıxıb beta-şüalanmanın doza gücünü 
tapırıq.