Mülki müdafiə anlayışı, yaranma tarixi, rolu və vəzifələri

Mühafizə və ilkin yardım tədbirləri. Tənəffüs üzvlərini və gözləri 
ammonyakın 
təsirindən mühafizə üçün xüsusi süzücü sənaye 
əleyhqazlarından istifadə etmək lazımdır. Ammonyakın konsentrasiyası 
2,3 mq/l olarkən əleyhqazın mühafizə etmə müddəti 240 dəqiqədir. 
Yüksək (3,8 mq/l-dən artiq) konsentrasiyalarda – təcridedici KİP-8, İP-4, 
İP-5 əleyhqazlarından istifadə etmək olar. Ammonyak buxarları ilə 
zəhərlənmiş adama əleyhqaz geydirib zəhərlənmə zonasından çıxarmaq, 
xlorformda 10%-li mentol məhlulu iylətmək, soda qarışdırılmış isti su 
içirtmək lazımdır. Tənəffüs pozularkən və ya dayanarkən – süni tənəffüs 
verilir. Gözlərə zeytun yağı damızdırmaq lazımdır, dəri səthi zədələnərkən 
– bu sahəni təmiz su ilə yuyur, sirkə, limon, çaxır və ya xlorid turşularının 
5%-li məhlullarında islatma qoyulur.
Zərərsizləşdirmə üsulu. Ammonyakı zərərsizləşdirmək üçün 1:20 
nisbətində sudan (1 kq ammonyak üçün 20 kq su) istifadə edilir. 
Xlor (Cl
2
) 
Xalq təsərrüfatının müxtəlif sahələrində xlordan geniş istifadə olunur. 
Kimya sənayesində xlor müxtəlif üzvi və qeyri-üzvi xlor tərkibli 
birləşmələr hazırlamaq üçün tətbiq edilir. İntektisid (həşəratqıran) 
maddələr, plastik kütlə materiallar, boyaqlar və dərman vasitələri, texniki – 
rezin hazırlanmasında, kağız sənayesində kağızın ağardılması və toxuculuq 
sənayesində parçaların ağardılması üçün xlor vacib əhəmiyyətə malikdir. 
Su təchizatı və kanalizasiya sistemlərin təmizləyici qurğularında da, içməli 
və tullantı suların təmizlənməsi və zərərsizləşdirilməsi üçün çoxlu miqdar 
xlor işlədilir. 
Fiziki-kimyəvi xassələri: Xlor kəskin boğucu iyli yaşımtıl – sarı 
rəngli qazdır. Xlor yuxarı tənəffüs yollarına kəskin qıcıqlandırıcı təsir 
göstərir. Yüksək konsentrasiyalarda təsir zamanı ağciyər şişi inkişaf edir 
və tənəffüs mərkəzinin reflektor tormozlanması sayəsində ölümlə 
nəticələnə bilər. 
Qaynama temperaturu 34,05
0
C, sıxlığı – 3,214 q/l-dır, havadan 2,5 
dəfə ağırdır. 5-6 atmosfer təzyiqlə sıxılarkən mənfi 35
0
C-də yaşımtıl-sarı 
rəngli yağlı maye halına düşür. Bir kiloqram maye xlor buxarlanarkən 316 
litr qaz əmələ gəlir. Buxarlanma zamanı maye xlor su buxarları ilə 
birləşərək ağ duman yaradır. Xlor suda yaxşı həll olunur. Reaksiyalara çox 

---

tez qoşulur. Hidrogenlə 92,2-11,5% konsentrasiyalı qarışığı partlayış 
təhlükəsi törədir. Suda qismən hidroliz olunaraq HCl (hidrogen xlorid) və 
HClO (hipoxlorid) maddələrinə çevrilir. Demək olar ki, bütün kimyəvi 
elementlərlə birləşmələr yaradır.