Mülki müdafiə anlayışı, yaranma tarixi, rolu və vəzifələri

İlk tibbi yardım qaydaları. Yardım göstərərkən ilk növbədə alışmış paltarları 
söndörmək, bu məqsədlə adamın üstünə palto və ya ədyal salmaqla alovu səngitmək 
lazımdır. Sonra bədənin yanıq yerini paltardan azad edirlər, yəni yanıq yerinə 
toxunmadan onun ətrafından paltarı kəsib çıxarırlar. Yanıq yerindən suluğu 

---

qoparmaq, yanıq səthə əl ilə toxunmaq, yanığa yağ, məlhəm və başqa maddə sürtmək 
olmaz. Yanıq yerinə steril sarğı qoyurlar. Yanıq əleyhinə konturlu sarğılardan da 
istifadə etmək olar. Üzə, döşə, arxaya, qarına, buda qoyulmaq üçün belə sarğılar 
bədənin həmin hissələrinin formalarına uyğun olaraq əvvəlcədən hazırlanır, 
sterilləşdirilir və xüsusi məhlulla hopdurulur. Bu sarğıları yanıq yerinə qaytanla 
bağlayırlar. 
Gözlərdə yanıq baş verərkən göstərilən ilk tibbi yardım gözə steril sarğı qoymaqdan 
və belə zədələnməsi olan adamın rahatlığını təmin etməkdən ibarətdir. 
Turşular və qələvilərdən baş verən kimyəvi yanıqlar çox vaxt dərin olur. 
Toxumaların ölməsi (nekrozu) yalnız dərini deyil, onun altında yerləşən toxumaları 
da əhatə adir. Kimyəvi yanıqlarda göstərilən ilk tibbi yardım bir sıra xüsusiyyətlərə 
malikdir: yanıq yerini dərhal 15 – 20 dəqiqə ərzində axar soyuq su altında yumaq 
lazımdır. Bundan sonra yanıq turşulardan baş veribsə yanıq yerinə çay sodası səpir, 
yanıq qələvilərdən baş veribsə sirkənin zəif məhlulunu tökür və steril bintlə örtürlər. 
Sulfat turşusundan baş vermiş yanıq yerini su ilə yumaq olmaz, çünki sulfat turşusu 
su ilə birləşdikdə güclü istilik törədir. Belə hallarda infeksiyadan təmizləmək 
məqsədilə yanıq yerinə qaynadılmış (sterilizə edilmiş və soyudulmuş)bitki yagı 
sürtürlər. 
Ürəyin fəaliyyəti dayandıqda və nəfəs kəsildikdə ilk tibbi yardım 
Elektrik cərəyanı vurarkən, suda boğularkən, tənəffüs yolları sıxılarkən, habelə bir 
sıra digər zədələnmələr nəticəsində tənəffüs və ürəyin fəaliyyəti qəflətən dayanar və 
klinik ölüm halı baş verə bilər.
Ürək fəaliyyətinin dayanmasını nəfəsin kəsilməsinə, nəbzin, ürək döyüntüsünün, 
reflekslərin olmamasına və göz bəbəklərinin genişlənməsinə görə aşkar edirlər. 
Belə adamlara dərhal süni tənəffüs verilsə və ürək xaricdən masaj edilsə bir cox 
hallarda onların həyatını xilas etmək olar. 
Yaralının çənələri sıxılmış halda olduqda alt çənəni bir qədər irəli çəkib çənəaltını 
basaraq yaralının ağzını açmaq, sonra ağız boşluğunu tüpürcəkdən və ya selikdən 
salfetlə təmizləmək və süni tənəffüs verməyə başlamaq lazımdır; bu məqsədlə 
yaralının açılmış ağzına bir qat salfet (cib yaylıgı) sərir, burnunu sıxır. Dərindən 
nəfəs alıb, dodaqlarını yaralının dodaqlarına kip sıxır və havanı bərkdən onun ağzına 
üfürürlər. Havanı yaralının ağzına o qədər üfürmək lazımdır ki, onun ağciyərləri hər 
dəfə mümkün qədər çox açılsın (bu, döş qəfəsinin hərəkətindən məlum olacaq). Hava 
az paylarla üfürüldükdə süni tənəffüs səmərəli olmur. Havanı ritmik surətdə hər 
dəqiqədə 16-18 dəfə, təbii tənəffüs bərpa olunanadək və ya ölüm əlamətləri aydın 
aşkara çıxana qədər üfürmək lazımdır.