Zədə (travma) şoku və şok əleyhinə tədbirlər Zədə (travma) şoku ağır zədələnmələrin, o cümlədən də müxtəlif sınıqların həyat
üçün təhlükəli olan ağırlaşmasıdır. Bu hal, mərkəzi sinir sistemi fəaliyyətinin, qan
dövranının, maddələr mübadiləsinin və orqanizmin həyat üçün vacib olan digər
fəaliyyət növlərinin pozulması ilə xarakterizə olunur.
Şokun səbəbi – orqanizmin bir dəfə və ya təkrarən ağır zədələnməsi ola bilər. Çoxlu
qan itirildikdə, qış vaxtı isə yaralanmadan sonra soyuqdəymə hallarında şok xüsusən
tez baş verir.
Şokun qarşısını almaq üçün görülən əsas tədbirlər – zədələnmə nəticəsində törəyən
ağrıları kəsmək və ya azaltmaq, qanaxmanı dayandırmaq, yaralının soyuqlamasına
yol verməmək və ilk tibbi yardım tədbirini çox ehtiyatla icra etməkdən ibarətdir.
Ağrıkəsən dərman olmadıqda şok halındakı yaralıya, əgər onun qarnını dəlib keçən
yara yoxdursa, bir qədər şərab, isti çay və ya qəhvə içirtmək olar. Sonra yaralının
üstünü ədyalla örtür və onu xərəkdə ehtiyatla tibb müəssisəsinə aparırlar.
Yanıqlar zamanı ilk tibbi yardım Yanıqların baş verməsi səbəbləri. Yanıqlar yüksək temperaturun, habelə müxtəlif
kimyəvi maddələrin bədənə təsiri nəticəsində baş verir. Xüsusən nüvə zədələnməsi
ocaqlarında yanığa məruz qalmış yaralıların sayı daha çox ola bilər. Burada şox vaxt
yanıqlar travmalarla və radiasiya zədələnmələri ilə birlikdə baş verir.
İşıq şüalanmasının, alovun, qaynar suyun və buxarın təsirindən baş verən yanıqlar
termik yanıqlar adlanır. Dərinin səthinə və selikli qişalara qatı turşuların və qələvi
maddələrin təsiri nəticəsində kimyəvi yanıqlar baş verir. Turşular və qələvi
maddələr nəinki düşdüyü yeri zadələyir, həm də orqanizmin ümumi zədələnməsinə
səbəb olur. Napalm və digər yandırıcı maddələrin törətdiyi yanıqlar daha təhlükəlidir.
Napalm bədənin dəri səthinə və paltara yapışaraq yanmaqda davam edir, nəticədə
həm dərinin səthi, həm də dərialtı birləşdirici toxumalar və əzələlər yanıb dərin
yanıqlar törədir.
Dərinin səthinə və selekli qişalara radioaktiv maddələr düşüb orada uzun müddət
qaldıqda radiasiya yanıqları meydana çıxır. Termik, kimyəvi və radiasiya
yanıqlarının ağırlıq dərəcəsi nəinki toxumaların zədələnmə dərinliyindən, həm də
yanıq baş vermiş səthin sahəsindən asılı olur.
