Multikulturalizmin mahiyyəti

Ermənistan-Azərbaycan,Dağlıq Qarabağ münaqişəsivə Azərbaycan multikulturalizmi


XX əsrin əvvəllərindəAzərbaycan multikulturalizminin inkişafına erməni millətçilərinin törətdiyi cinayətlər – terror və soyqırımı sipər çəkilmiş, multikulturalizm qarşısında başlıca qanlı maneə kimi dur­muşdu. Belə ki, Birinci dünya müharibəsi illərində, Dördlər İtti­fa­q­ı­nın (Almaniya, Avstriya-Macarıstan, Türkiyə və Bolqarıstan) aparıcı qüv­v­əsi olan – Kayzer Almaniyasının apardığı dağıdıcı anti-Rusiya siya­səti Romanovlar sülaləsinin devrilməsi ilə nəticələnir və 1917-ci ilin payızında Rusiyada baş alıb gedən siyasi-iqtisadi-sosial böhran ha­kimiyyətin bolşeviklər tərəfindən zəbt edilməsi ilə sonuclanır. Bu za­man Şərqi Anadoluda “Böyük Ermənistan”ideyasını reallaşdıra bil­mə­yən erməni separatçıları, “erməni məsələsi” ni Azərbaycan tor­paq­la­rı hesabına həll etməyə qərar verirlər. Öz mənfur məqsədlərinə nail ol­maq üçün ermənimillətçiləri Birinci dünya müharibəsi gedişatında, 1917-ci ilin sonlarında, Azərbaycan torpaqlarında qırğınlar törədir, tək­cə Qarabağda 157 kəndi qismən dağıdaraq, ümumən Şimali Azər­bay­can ərazisində 60 yaşayış məntəqəsini yerlə-yeksan edirlər. Cə­za­sız­lıqdan ruhlanan ermənilik^ öz mahiyyətini – separatçılığı, yırtı­cı­lı­ğı­nı gizlətməyərək, ona tarixən yad olan torpaqlarda “Böyük Er­mə­nis­tan”ideyasını reallaşdırmaq üçün Azərbaycan torpaqlarında “etnik tə­miz­ləmə”siyasətinə önəm verirlər. Belə ki, 1918-ci ilin əvvəllərində ermə­niliyin mahiyyətini bolşevizmideologiyası ilə pərdələyən Stepan Şaum­yan və onun quldur dəstələri Bakı quberniyasında on minlərlə dinc türk-müsəlman əhalisini məhv edir və daşnakların qarsıya qoyu­lan məqsədi –“etnik təmizləmə”istiqamətində hərəkət edir.Lakin Azər­baycan Xalq Cümhuriyyətinin (AXC) elan olunması, gənc­türk­lə­rinvə milli hərbi qüvvələrin Bakı istiqamətində hərəkət etməsiŞaum­yan və onun quldur dəstələrinin məkrli planlarını pozduğundan er­mə­ni­lik nəzər-diqqətini Qarabağ torpaqlarına yönəldir, Azərbaycan tari­xi­nə “Qarabağ məsələsi” ni gətirir, tarixi torpaqlarımıza qarşı əsassız idd­ialarla çıxış edirlər. Tarixən, özünə yad torpaqlarda “vətən”axta­ran, Azərbaycanın tarixi torpaqları – İrəvan bölgəsində qondarma qu­ru­m­unu yaradan ermənilik sakitləşə bilmir, Qarabağın füsunkar guşə­lə­rindən olan Şuşa qəzasınagözünü dikir. «Daşnaksutyün» par­tiy­a­sı­nın göstərişi ilə hərəkət edən Şuşa şəhərinin erməni icması «Mil­lət­lə­rin öz müqəddəratının təyin etməsi hüququ» prinsipinə istinad edərək, 1918-ci ilin yayında «Dağlıq Qarabağın öz müqəddəratını təyin et­mək» şüarını irəli sürür və erməni separatçılığının mahiyyətini, Azə­r­bay­can torpaqlarına qərəzli iddialarını nümayiş etdirir. Beləliklə, tari­xə təhrif olunmuş bir məfhum daxil olur – Dağlıq Qarabağ. Bu dövrdə Azərbaycan xalqına qarşı soyqırımı siyasətini davam etdirən erməni mil­lətçiləri 1918-ci ilin payızında bölgədə cərəyan edən sosial-siyasi pro­seslər və ilk növbədə1918-ci il oktyabrın 30-da bağlanmış Mudros sazı­şının şərtlərindən ruhlanırlar. Türk-müsəlman dünyasına öz ge­ne­tik nifrətini gizlətməyənAndranik Qarabağın tarixi torpaqları olan Zən­gəzurda qırğınlar törədir və bu mahalın Tat kəndinin əhalisini fiziki cəhətdən məhv edir.
1897-ci il siyahıyaalınmaya görə Zənqəzur qəzasında 314 müsəl­man kəndi qeydə alınmışdır. 1918-ci ilin payızında burada er­mə­ni yaraqlıları 115 müsəlman kəndini dağıdır, 10.068 nəfər azər­bay­can­lınıöldürübvə ya şikəst edirlər. Zəngəzur qırğınları 1918-ci il dekab­rın 20-də keçirilmiş AXC-nin fövqəladə iclasında müzakirə olun­muş və hökumət üzvləri bu qırğının erməni separatçılarının böl­gə­də apardıqları anneksiya siyasətinin davamı olduğunu vurğulayaraq qeyd etmişdilər ki, “Andranikin planı – Zəngəzuru və Şuşanı mü­səl­man əhalisindən “təmizləmək”və bu parçanı Azərbaycandan ayı­r­maq­dır”. İclasda iştirak edən hökumət üzvləri yaranmış sosial-siyasi və­ziy­yətin təhlükəli olduğunu bildirmiş və Azərbaycan torpaqlarında azər­baycanlılara qarşı aparılan soyqırımın erməniliyin apardığı məq­səd­yönlü antitürk siyasətinin nəticəsi olduğunu göstərmişlər. Onlar belə bir acı həqiqəti diqqətə çatdırmışdılar ki, 1917-ci ilin dekabrından 1918-ci ilin iyununa qədər İrəvan quberniyasının 200-dən çox mü­səl­man kəndi erməni yaraqlıları tərəfindən dağıdılaraq yandırılmışdı. Öz mək­rli siyasətindən əl çəkmək istəməyən erməni millətçiləri Qarabağ tor­paqlarındaözünün ənənəvi vasitələrinə – silaha, hərbi zora əl atır, unu­durdular ki, onlar Azərbaycan torpaqlarında, Qarabağda gəlmə ele­mentdirlər.



*