Multipl skleroz (Multiple Sclerosis; ms) tanim ms beyin ve omuriliğin bir hastalığıdır

Osteoporoz kadınlarda ve minyonlarda daha sıktır.

Kemik oluşumunun kadınlık hormonu ile ilgisi olduğundan menopoza giren yani kadınlık hormonu azalmış olan kadınlarda osteoporoza yakalanma olasılığı artar. Bir kişi kadınsa, minyonsa ve menopoza girmişse üstelikte spor yapmıyor ve oldukça hareketsiz bir yaşam sürdürüyorsa osteoporoz olma ihtimali çok yüksek demektir. Bu erkeklerin hastalanmadıkları anlamına gelmez.

Uzun boylu olmak ve erkek olmak elde değilse de, hareketli yaşamak, gün ışığı altında çokça bulunmak, süt ve sütten üretilen besinlerden bolca tüketmek osteporozdan korunmak için gereklidir.

MS’li kişiler de herkes gibi osteoporoz riski altındadır.

Ağır özürlülük yaratmış olan bir MS’d,e hareket çok kısıtlanmış olduğundan osteoporoz gelişebilir. Ayrıca kortizon gibi MS’de çok kullanılan ilaçların da osteoporoz yapıcı yan etkileri vardır. Bu nedenle uzun süre kortizon kullanmış olanlar, minyon yapıda olanlar ve menopoza girmiş olanlar bu açıdan incelenmelidir. Kemik yoğunluğunu ölçen gelişmiş aletler yardımıyla bu değerlendirmeler kolaylıkla yapılabilir.

MS’de başka tür ağrılar da oluşabilir.

Yukarıda anlatılanlar dışında MS’de pek çok farklı ağrı yakınması da bulunabilir. Bazıları ağrı kesici ilaçlarla kolay geçmeyen bu ağrılar ısrarlı olabilirler. Bazen tanımlanması zor, garip duyumlar şeklinde hissedilebilir. Sınırlı bir beden bölgesinde yanma, sızı, kaşıntı gibi hisler, bir MS atağının belirtisi olarak oluşabileceği gibi atak dışında da oluşabilir.

MS’lilerde duygusal durum etkilenebilir.

MS gibi bir tanının konulması kişiyi mutsuz kılmaya yeterli bir sebeptir. Özellikle tanının ilk konuluşu, neden ben sorusu ile kabullenemeyişe, inkara ve hatta isyana neden olur. Bunlar olağan tepkilerdir. (Türkiye MS Derneği’nin bu konuda bir broşürü vardır; “MS ve Duygulanımlarınız”) Zamanla durumun kabullenilmesi, onunla baş etmeyi kolaylaştıracaktır. Aksi durumlar tedaviyi gerektirir.

MS’de “Depresyon” oldukça sık görülür.

Depresyon, duygusal durumdaki, sürekli ve belirgin bir çökkünlüğe verilen isimdir. Depresyon bir hastalık halidir, şarkı sözlerine kadar girerek gündelik bir şey haline dönüşmüş, böylece kanıksanmaya, olağan bir şeymiş gibi yorumlanmaya başlanmıştır. Oysa önemsenmesi ve giderilmesi gereken bir durumdur. Depresyon kişinin iç dengelerinden kaynaklanan bir aksama ile oluşabileceği gibi, aşırı sıkıntı yaratan yoğun dertler gibi dış belirleyicilerin etkisi ile de oluşabilir.

MS’de depresyon gelişmesinin nedeni, bazen, MS’li olduğunu bilmenin yarattığı ruhsal çöküntü olabilir. Ancak bundan bağımsız olarak da MS’in kendisi, beyinde duygulanım ile ilgili bölgeleri etkileyerek depresyona neden olabilir. Nedeni hangisi olursa olsun, tedavi edilmesi gereklidir.

MS’de duygusal bir çoşkunluk hali gelişebilir.

MS, daha nadir olarak, duygulanımı tersine bir etkilenmeyle bozarak, “Mani” adı verilen duygusal bir coşkunluğa, taşkınlığa da neden olabilir.

Depresyon ya da Mani, MS atağının bir parçası olabilir. Atak dışında da oluşabilir. İlaçların yan etkisi ile de ortaya çıkabilirler.

Bazı MS’lilerde, fiziksel ya da ruhsal durumlarıyla uyumsuz yüz ifadeleri gözlenir.

Bazı hastaların o anki duruma hiç uygun olmayacak şekilde aniden ağlamaya ya da gülmeye başladıkları görülür. Buna Emosyonel Labilite adı verilir.

Bu durum, garip görünümü yüzünden genellikle yanlış yorumlanır. Bu kişilerin aşırı hassas hale geldiği düşünülebileceği gibi, bunadığı da zannedilebilir. Gerçek neden bu değildir.

Vücudun motor işlevlerini düzenleyecek emri getiren yani temel görevi kasları hareket ettirmek olan aksonların, beyin içinde her iki yanlı olarak hasara uğraması sonucunda, gülme ve ağlama da dahil olmak üzere yüzün mimiklerini sağlayan kasların denetiminin aksaması ile oluşur. Dikkat edilirse bu kişiler, uzuvlarını iyi kullanamayan, yutma ve konuşma yetenekleri de bozulmuş kişilerdir. Tıp’ta bu durum Psödobulber Palsy adıyla bilinir.

Bu durumun nedeni, söz edildiği gibi oldukça mekaniktir. Hasara uğrayan yollar (Aksonlar) duygusal durumla ilgili olanlar değildir. Yüzün adalelerini çalıştıracak olanlardır. Zannedildiği gibi akıl ya da duygular ile ilgili bir aksamayı göstermez.

Bu belirti de MS’e özgü değildir. Özellikle birden çok sayıda inme geçiren kişilerde daha sık görülür.

MS’de çok nadir olarak akıl hastalığı (Psikoz) belirtileri ortaya çıkabilir.

Çok nadiren olarak oluşan bu durumda, kişilerin gerçeği değerlendirme yetisi tümüyle ortadan kalkabilir. Bu kişi çevresindeki pek çok şeyi yanlış algılayabilir. Sıradan bir aleti, her zaman kullandığı bir eşyayı başka bir şey sanabilir. Işığı, sesi ya da herhangi bir görüntüyü başka türlü algılayabilir. Takıntılı fikirler geliştirebilir. Ciddi kuşkular taşıyabilir. Kendisine zarar verilmeye çalışıldığını düşünebilir. Tanıdıklarını düşmanca davranmakla suçlayabilir.

Herkes zaman zaman yanılabilir. Bir şeyi başka bir şey zannedebilir. Bazı şeyleri karıştırabilir. Ancak burada söz konusu olan böyle olağan karıştırmalar değildir. Söz konusu olan, gerçeği olduğundan başka türlü algılamak, gerçek olanla bağları, geçici bir süre de olsa, tümüyle yitirmektir.

Olmayan sesleri duyduğu, başkalarının görmediği şeyleri gördüğü, deymeler dokunmalar hissettiği için kişinin davranışları tümüyle değişebilir. Bütün bu algı hataları ya da olmayan şeyleri varmış gibi algılaması yüzünden çok etkilenir. Huzursuz, sinirli, taşkın olabilir. Tersine korkak, ürkek, sakınık bir hale de gelebilir. Bu yüzden giderek kendi dünyasının içine hapsolup çevre ile bağlantısını kesebilir.

Dünyası tümüyle başkalaşan kişi, gerçeği değerlendirme yetisini yitirdiği ölçüde çevresi için de, kendi için de sorunlar yaratabilir. Zarar verici davranışlarda bulunabilir.

Bu durum nadiren atak şeklinde görülür ve atak tedavi edildiğinde iyileşir. Nadiren de kalıcı olabilir.