Mundarija: Kirish Asosiy qism

Amaliy qism

3.1 Topshiriq: Fermer xoʼjaligining umumiy yer maydoni 99 ga. Xoʼjalikda 1:2:1 bugʼdoy-gʼoʼza almashlab ekish joriy etilgan. Bugʼdoy hosildorligi 51,8 s/ga, paxta hosildorligi 27,2 s/ga.
Yangi almashlab ekishda 1:1 bugʼdoy-takroriy ekin-gʼoʼza navbatlab ekiladi. Bugʼdoy hosildorligi 56,8 s/ga, kartoshka hosildorligi 315 s/ga, paxta hosildorligi 30,5 s/ga. Eski va yangi almashlab ekishda ekinlar salmogʼi va ekinlar boʼyicha yalpi hosildorlikni hisoblang. Аlmashlab ekishning rotatsion jadvalini tuzing.
Bunda eski almashlab ekish tizimida birinchi yili bug’doy ikkinchi yili paxta uchunchi yil yana bug’doy ekiladi.
1.2:1 sxemali qisqa rotatsiyali almashlab ekishning rotatsion jadvali.

Yillar	Dalalar
	I	II	III
2018	Bug’doy + takroriy ekin mosh	Bug’doy	Go’za +oraliq ekin kartoshka
2019	Bug’doy	Go’za + oraliq kartoshka	Bug’doy + takroriy mosh
2020	Go’za + kartoshka	Bug’doy+ takroriy ekin mosh	Bug’doy

Izoh: Birinchi yili: 1-dala: Bug’doy + takroriy ekin mosh, 2-dala- Bug’doy,

3-yili- Go’za + oraliq kartoshka. Bunda g’uza- salmogi 33.3%, kuzgi bug’doy -66.6%).
Yangi ekish sxemasi bo’yicha yani 1:1 sxema bo’yicha ekinlar salmog’i 50:50 bo’ladi.
G’o’za-bug’doy-beda almashlab ekishi hisobiga olingan qo’shimcha paxta hosili (2,8-5,2 ts/ga) har bir fermerning ichki imkoniyatlari asosida bedani navbatlab ekishning 1:1 tizimida ham keng foydalanib qaysiki g’o’za-g’alla navbatlab ekishda g’alla beda bilan birgalikda ekilib kech kuzda va bir o’rim beda-dan so’ngra haydovdan so’ngra chigit ekish maqsadga muvofiqdir. Demak, ushbu tizimdagi g’alla beda qoplama ekinlari ehtiyoji chorvachilikni rivojlantirishda va yildan-yilga tuproq unumdorligi pasaya borayotgan fermerlarda tuproq unumdorligini me’yoriy saqlash imkoniyati zaminida yuqori, sifatli hosil olish bilan birga aholini chorvachilik mahsulotlariga bo’lgan ehtiyojini qondirish imkoniyatini yaratib, yuqori iqtisodiy samaradorlikka erishishni ta’minlaydi.

Yillar	Dalalar
	I	II	III
2018	Bug’doy	Go’za+oraliq ekin kartoshka	Bug’doy + takroriy ekin makkajo’xori
2019	Go’za+oraliq ekin kartoshka	Bug’doy + takroriy ekin makkajo’xori	Go’za

XULOSA
So’nggi yillar davomida O’zbekiston Respublikasidagi lalmikor maydonlar hajmi va strukturasida jiddiy o’zgarishlar ro’y berdi. B.V.Gorbunov (1963) ma’lumotlariga asosan O’zbekiston Respublikasi xududidagi haydashga yaroqli jami lalmikor maydonlar 3414.4 ming gektarni, shu jumladan och tusli bo’z tuproqlar ( ta’minlanmagan tekislik mintaqa maydoni 835,8 ming gektarni, tipik bo’z tuproqlar (yarim ta’minlangan qir-adirlik mintaqa) maydoni -792,7 ming ga, to’q tusli bo’z (144,8 ming ga) va eroziyaga chalingan to’q tusli bo’z tuproqlar maydoni (tog’ oldi va tog’li mintaqalar)- 506,9 ming gektarni tashkil etadi.
O’zbekiston Respublikasi Yer resurslari va kadastri Davlat qo’mitasining malumotlariga ko’ra, 2009 yilning 1 yanvar holati bo’yicha respublikamizning 6 ta viloyatida jami 754000 gektar haydalib dehqonchilik qilinadigan lalmi yerlar mavjud (Yusupov va boshqalar, 2010).
O’rta Osiyo va Yaqin Sharq mamlakatlarida qattiq bug’doy azaldan ekib kelingan. Bu haqda mahalliy navlar “Tuyatish”, “Muslimka”, “Xursand” va kelib chiqishi O’rta Osiyo davlatlari va janubiy Qozog’iston bo’lgan, hozirgi kunda O’simlikshunoslik ilmiy tadqiqot instituti genofondida saqlanayotgan namunalar misol bo’la oladi, hatto 20-asrning boshlarida Xorazm, Buxoro va Samarqandda qattiq bug’doy donlarini Rossiya, Italiya va Angliyaga eksport qilish uchun yirik savdo bitimlari tuzilganligi to’g’risida ma’lumotlar mavjud (Flyaksberger, 1971.)
Lalmikor dehqonchilik ilmiy tadqiqot institutida olib borilgan tadqiqotlarda qattiq bug’doyning Melyanopus 40100 navining ekish me’yorlari G’allaorol markaziy tajriba xo’jaligida o’rganilganda, kuzgi muddatda eng maqbul urug’ ekish me’yori 120 kg, bahorgi muddatda ekilganda 90-100 kg ekanligini qayd etadi.
N.V.Pokrovskiy (1960) O’zbekistonning lalmikor yerlarida yumshoq bug’doyga nisbatan qattiq bug’doyning ekish me’yorini oshirish xisobiga don hosildorligiga ijobiy ta’sir etishini aniqlagan.