Mundarija: kirish I bob. Muammoning tahlili

CHidamlilikni rivojlantirish metodikasi

Muskul ishi faoliyatida jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanish davomida charchoqka qarshilik ko‘rsatish darajasi chidamlilik sifati deb ataladi.
Jismoniy me‘nat (sport faoliyati) ni bajarayotgan kishi sekin asta o‘z faoliyatni davom ettirishi qiiynlashayot-ganligini sezadi. Ter quyuilib oqa boshlaydi, yuzida qizillik kuchayadi, rangi o‘zgaradi, muskullarida xorg‘inilik sezadi,hara-kat koordinatsiyasi,harakat texnikasi tarkibidagi element-larning bajarish ketma-ketligi buziladi, nafas olishi ritmi chuqurligi o‘zgaradi.
Bajarayotganharakati tarkibida qo‘shimcha keraksizharakatlar paydo bo‘ladi, qo‘shilib qoladi. Bunga asosan, organizmda kechayotgan fiziologik, bioximiyaviy va biomexanik o‘zgarishlar sabab bo‘ladi. Faoliyatni davom ettirish esa ru’iy, irodaviy va boshqa sifatlar evaziga bajariladi. Bundayholatni konpensatsiyali charchoq fazasi deyiladi.

Tezkorlik sifati va uni rivojlantirish usuliyati

Tezkorlik deganda, individharakatlarining tezlik xarakteristikasi, asosanharakat reaksiyasining vaqtini bel-gilovchi funksional xususiyatlarning kompleksi tushuni-ladi. Tezlikni namoyon bo‘lishining uchta asosiy shakli bor:
1. YAkkaharakat tezligi (kichik tashqi qarshilikni engish bilan); 2.harakatlar chastotasi;
3.harakatlar reaksiyasi tezligi (yashirin latent davri).
Tezkorlikning eng sodda shakllarining namoyon bo‘lishi bir-biriga aloqador emas. Ayniqsa bu reaksiya vaqtiga bog‘liq bo‘lib, ko‘phollardaharakat tezligi ko‘rsatkichlari bilan korelyasiya qilinmaydi. Tezlikning namoyon qilinishini qayd etilgan uchta shaklining umumlashmasidan (qo‘shilmasidan) aniqlash mumkin.
Masalan, 100 m ga yugurish natijasi startdan chiqish reaksiyasi vaqtiga, alo’idaharakatlarning bajarilishi tezligi (depsinish, sonni tez tiklab olish qadamlar suroati) va boshqalarga bog‘liq. Amalda yaxlitharakatlar (yugurish, suzish) ning tezligi to‘laharakat aktining tezligiga bog‘liq. Biroq murakkab koordinatsionharakatlardagi tezlik faqat tezkorlik darajasiga emas, balki boshqa sabablarga, masalan, yugurishda qadam uzunliligiga, u o‘z navbatida, oyoqning uzunliligiga va depsinish kuchigaham bog‘liqdir. SHuning uchun yaxlitharakat tezligi individning tezkorligini qisman ifodalaydi xolos. Aslida tezkorlikning eng sodda shakllarining namoyon bo‘layot-ganligini ta’lil qila olamiz xolos.
Ko‘pincha maksimal tezlik bilan bajarilayotganharakat-larda ikki xil fazasi farqlanmoqda:

1. 
   tezlikni oshirib borish (tezlanish, olish) fazasi;
   
2. 
   tezlikning nisbatan stabillashuvi fazasi (startdagi tezlanish).
   

Tezlikni oshirib borish qobiliyati bilan masofani katta tezlikda o‘tish qobiliyati – tezkorlik namoyon qilishda biri ikkinchisiga bog‘liq emas. Juda yuqori darajada startdan chiqish tezligiga ega bo‘lib masofada tez yuguraolmasligi yoki uning aksichaham bo‘lishi mumkin. Signallarga reaksiya yaxshi bo‘lganiholda,harakat chastotasi oz bo‘lishiham kuzatiladi.