Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab repertuari

Darsni jihozlash: 7-sinf darsligi, reja-konspekt, musiqa cholg‘u 
asbobi (pianino, rubob) DVD, SD disklar, tarqatma materiallar, kartochkalar. 
Darsning turi: Aralash. 
Darsning borishi: O‘quvchilar bilan salomlashib, davomatni _aniqlayman. 
Uyga berilgan vazifani tekshiraman, kartochkalar tarqatib, savollar beraman:
“Safit” va “Mo‘g‘ulcha” aytim yo‘llari haqida ma’lumot bering. 
Olti maqom nomlarini ayting. 
Mushkulot va nasr bo‘limining asosiy aytim yo‘llari qanday nomlanadi? 
O‘tgan darsda tinglagan asar mazmunini yoritib bering. So‘ngra o‘quvchilar 
ovozini sozlayman.
Artikulatsiya apparatini ishga solish uchun mashqlar kuylataman. Sof 
intonatsiyaga erishish uchun mashqlar kuylataman. 
Oldingi darsda o‘rgatilgan «Soqinomai safti kalon» qo‘shig‘ini (xalq kuyi, 
Bobur g‘azali) takrorlaymiz.
Bugun sizlar bilan yangi “Ey mehribonim” (Xorazm xalq kuyi, Chokariy 
g‘azali) qo‘shig‘ini o‘rganamiz.
So‘ngra qo‘shiq mazmuni va asar ijrosi bilan tanishtirib, tahlil qilib musiqiy 
jumlalarga bo‘lib o‘rgataman. Bu qo‘shiqda insonlardagi bir-biriga mehr-
muhabbat, g‘amxo‘rlik, sog‘inch haqida kuylanadi. Qo‘shiq majo‘r tonligida 
yozilgan, o‘rtacha tempda, mayin, ifodali qilib kuylanadi. Endi o‘quvchilarga 
qo‘shiqni musiqiy jumlalarga bo‘lib o‘rgataman.
Shu tariqa qo‘shiqni I kupletini o‘rgataman.
Bugun sizlar bilan «Xorazm maqomlari» mavzusi bilan tanishamiz. Xorazm 
maqomlari muayyan tizimdagi turkum shaklida XIX asrning birinchi yarimida 
qaror topgan bo‘lib, bu turkum Buxoro maqomlari singari asosan, olti maqomdan 
iborat. 
1. «Rost» maqomi. 
2. «Buzruk» maqomi. 

---

106 
3. «Navo» maqomi. 
4. «Dugoh» maqomi. 
5. «Segoh» maqomi. 
6. «Iroq» maqomi. 
XIX asrda yashab ijod etgan shoir va musiqashunos olim Pahlavon Niyoz 
Muhammad (taxallusi Komil Xorazmiy 1825–1897) o‘zi kashf etgan «Tanbur 
chizig‘i» nomli o‘ziga xos nota yozuvi vositasida Xorazm maqomlarini yozib olish 
tajribasini boshlab bergan edi. Bu ishni unung o‘gli Muhammad Rasul Mirzaboshi 
davom ettirgan.
Hozir sizlar bilan birga Xorazm Dugoh maqomidan «Peshrav» kuyini CD 
diskda tinglaymiz.
So‘ngra tinglangan asar yuzasidan savol-javob o‘tkazaman. Peshrav kuyi 
qanday mazmunga ega ekan?
Qanday xalq cholg‘u asboblarida bu kuy ijro etilgan?
Endi intervallar haqidagi bilimingizni mustahkamlaymiz. 
1. Interval deb nimaga aytiladi? 
2. Intervallar necha turga bo‘linadi? 
3. Sof intervallar nomini ayting. 
4. Katta-kichik intervallarni nomini ayting. 
Quyidagi berilgan notalardan yuqoriga qarab raqamlarga monand intervallar 
tuzing va ovozda mashq kuylang.
Bugun sizlar bilan Xorazm maqomlari, xalq qo‘shiqlari va intervallar bilan 
tanishdik. Uyga vazifa Xorazm maqomlari haqida bilimlarni mustahkamlash. 
Qo‘shiqni o‘rganish, intervallarga misollar tuzib kelish. Xayr dars tamom.