Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab repertuari

AMERIKA QO‘SHMA SHTATLARIDA MUSIQA TA’LIMI TIZIMI 
AQSHda yagona davlat dasturi yo‘q. Musiqa ta’limi “estetika” fani sifatida 
o‘tiladi. O‘qituvchilar o‘zlari xohlaganlaricha darslarni tashkillashtiradilar. Unda 
musiqa, tasviriy san’at va mehnat mazmunan bir-biri bilan bog‘lagan. Davlat 
maktablari bilan birga diniy, shaxsiy, dunyoviy maktablar ham mavjud. Shuning 
uchun har bir shtatda davlat maktablarida, shaxsiy va diniy maktablarda o‘quv 
soatlari ham bir xil emas, o‘rta hisobga I–VII sinflarda haftasiga 1-2 soatdan dars 
o‘tiladi. Maktablarning 1–4-sinflarida musiqa darsi har kuni 20-30 minut hajmida 
o‘tkaziladi. Darslarni umumiy o‘quv fanlari bo‘yicha dars beradigan o‘qituvchilar 
olib boradilar. Darsda o‘quvchilar musiqa ostida ritmik harakatlar bajaradilar, har 
xil mavzulardagi, jumladan, ibodat qo‘shiqlarini ham ijro etadilar. O‘rta ta’lim 
maktablarida musiqa darslari dars jadvalidan tashqari vaqtga belgilanadi. Darsdan 
tashqari har bir o‘quvchi musiqa to‘garaklariga – xor, orkestr, raqs, VIAlarga a’zo 
bo‘ladilar. Ko‘pchilik maktablarda simfonik orkestrlar mavjud. Maktab bilan 
kelishilgan holda o‘quvchilar simfonik orkestrlarga jalb etiladilar. Sinfdan tashqari 
musiqa darslari jarayonida o‘quvchilar turli xil musiqa cholg‘u asboblari – musiqiy 
qutichalar, baraban, uchburchaklar kabi cholg‘ularda ijro etish malakalarini 
egallaydilar. 3-sinfdan boshlab turli orkestr cholg‘ularida ijro etish o‘rgatiladi. 
O‘quvchilar cholg‘u asboblarida ijro etishni o‘rganib bo‘lganlaridan keyin maktab 
orkestr jamoasi tashkil etiladi. Bundan tashqari o‘quvchilarning shaxsiy 
imkoniyatlarini hisobga olgan holda cholg‘u ansambllari, xor jamoalari ham 
tashkil etiladi.
Umumiy o‘rta ta’lim o‘qituvchilari kollej va universitetlarda tahsil oladilar. 
AQSHda musiqa ta’limi sohasi bo‘yicha aniq bir tizim bo‘lmaganligi, ta’lim 
muassasalarini turli xil shaxslar, kompaniyalar boshqarishi tufayli ta’lim tizimida 
noturg‘unlik va nomutanosiblik mavjud.
Musiqa mashg‘ulotlarining o‘tkaziladigan vaqti, shakli va mazmunini 
pedagoglar tomonidan belgilanadi. Mamlakatda mutaxassis o‘qituvchilar 
yetishmasligi, musiqa mashg‘ulotlariga maxsus ma’lumotga ega bo‘lmagan, yosh 

---

135 
kompozitor va ijrochilarni jalb etish ehtiyojini tug‘diradi. Natijada, maktablarda 
yagona musiqiy ijro repertuari vujudga keladi. Ixtisoslashgan musiqiy ta’lim 
kollejlardan boshlanadi. Kollejlarda o‘qish muddati to‘rt yil bo‘lib, talabalar 
keyinchalik o‘qishni davom ettirishlari va magistr unvonini olish uchun ikki yil. 
Doktorlik ilmiy darajasini olish uchun besh yil, jami yetti yil o‘qishlari kerak 
bo‘ladi. Musiqaga ixtisoslashgan kollejlarning uch xil yo‘nalishi – ijrochilik, 
musiqashunoslik va pedagogik yo‘nalishlarda musiqa o‘qituvchilari tayyorlanadi. 
Kollejdagi ta’limdan keyin talabalar o‘qishni universitetlarda davom 
ettirishlari mumkin. AQSHda XIX asrda konservatoriyalar tashkil etilgan bo‘lib, 
hozirgi kunda ular universitetlarga qo‘shib yuborilgan. Bundan asosiy ko‘zlangan 
maqsad ta’lim sifatini yaxshilash, yoshlarga musiqiy ta’lim bilan birga adabiyot, 
san’atning boshqa turlaridan ham kerakli bilimlarni berish, ularning 
dunyoqarashlarini kengaytirishdir.