Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab repertuari

Mualliflar 
 
 
 
 
 

---

5 
I BOB 
MUSIQA O‘QITISH METODIKASI VA MAKTAB REPERTUARI FANINING 
NAZARIY ASOSLARI 
1.1. MUSIQA O‘QITISH METODIKASI VA MAKTAB REPERTUARI KURSINING 
MAQSAD VA VAZIFALARI 
Respublikamiz jahondagi taraqqiy etgan mamlakatlar qatoridan munosib 
o‘rin egallagan. Uni saqlab turish uchun ma’naviy salohiyat bilan iqtisodiy 
qudratimizni XXI asr ilmiy-texnika tarraqiyoti talablariga javob beradigan tarzda 
rivojlantirishimiz zarur. Turli sohaga mansub bo‘lgan kadrlarni tayyorlash va 
ularning kasbiy mahoratini oshirish ta’lim jarayonining asosiy maqsadidir. Buning 
uchun ayniqsa yoshlarimiz dunyoqarashini, madaniyati va ma’naviyatini, kasbiy 
bilim va insoniy fazilatlarini jahon andozalari darajasiga ko‘tarish talab etiladi. 
Bunday murakkab ijtimoiy vazifani amalga oshirishda ilm-fan va amaliy 
faoliyatlar ichida, ilmiy asosga suyangan “Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab 
repertuari” fani ham yetakchi o‘rin egallaydi. 
1997-yil 29-avgust O‘zbekiston Respublikasi Oliy majlisining II chaqiriq IX 
sessiyasida “Ta’lim to‘g‘risida‘‘gi Qonun va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” 
respublikamizda yangicha ta’lim tizimini bunyod etib, kelgusida bu sohada amalga 
oshirilishi lozim bo‘lgan istiqbolli vazifalarni belgilab bergan. Shular sirasiga, 
zamonaviy ilm-fanning shu kunda erishilgan yutuqlari bilan birga hududimiz 
o‘qituvchi va pedagoglarining kasbiy kompententlik darajasidan kelib chiqib, 
jahondagi ilg‘or pedagogik texnologiyalardan unumli foydalangan holda, 
hududimizga mos bilim berish nazariya va usullarni yaratish maqsad qilib 
qo‘yilgan. Chunki xalqimizning kelajagi ko‘p jihatdan o‘qituvchiga unung 
salohiyatiga, kasbiy tayyorgarligiga, yosh avlodga ta’lim va tarbiya berish 
faoliyatiga bog‘liq. Yosh avlodni bilimli, madaniyatli, ma’naviyatli, odobli, 
e’tiqodli, barkamol inson qilib voyaga yetkazish, o‘qituvchi zimmasiga asosiy 
vazifa qilib qo‘yilgan. 

---

6 
Shuningdek, bo‘lajak o‘qituvchilarni pedagogika, psixologiya, ma’naviyat, 
milliy istiqlol g‘oyasi, informatika, yangi pedagogik texnologiya, musiqa san’atiga 
oid fanlarni o‘qitish imkoniyatlari yanada kengaytirilgan. Zamonaviy talab va 
metodlar asosida, umumkasbiy fanlar bo‘yicha dastur hamda o‘quv qo‘llanmalar, 
darsliklar yaratilgan. Uzluksiz ta’lim-tarbiya tizimi, yosh avlodni sog‘lom va 
barkamol inson bo‘lib voyaga yetkazishda muhim ahamiyat kasb etadi. Buni 
amalga oshirish uchun o‘quv mashg‘ulotlari va dars jarayonini olib borish 
qobiliyatini o‘qituvchilar o‘zlarida paydo qilishlari uchun ta’lim nazariyasi bilan 
birga o‘qitishning zamonaviy usullarini egallab, ularni pedagogik amaliyotda 
qo‘llash ko‘nikmasini hosil qilishlari zarur. O‘qituvchi “Pedagogik texnologiya” 
jarayonining asl mohiyatiga har bir mashg‘ulotning loyihasini tuza olishi va bu 
loyihalardan pedagogik amaliyotda mohirona foydalana olishlari kerak. Shu bilan 
birga o‘z ma’naviyati ustida tinmay ishlash ko‘nikmasini hosil qilish kerak. 
Yevropa va Sharq kompozitorlarining mumtoz asarlari bilan tanishib, “Musiqa 
madaniyati” darslarini sifatli va samarali olib borish uchun intilishi lozim.
“Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab repertuari” fani pedagogika fani 
sifatida, tajribada sinalgan ishlarni barcha qismlarini umumlashtirib, amaliyotda 
samarali natijalar bergan musiqa o‘qitish metodlarini taqdim etadi. Metodika fani 
asosan, pedagogika, psixologiya, estetika va san’atshunoslikning tadqiqot 
natijalariga asoslanadi. U musiqa o‘qitishning qonun-qoidalarini ta’riflab, 
kelajakda yosh avlodga ta’lim-tarbiya berishda qo‘llanadigan zamonaviy 
texnologiyalar va metodlarni belgilab beradi. Metodika fani ta’lim-tarbiya 
jarayonida o‘qituvchining o‘quvchilar bilan ishlash uslublari mazmunini anglatadi. 
“Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab repertuari” fani birdaniga shakllangan fan 
emas, balki o‘z tarixiy taraqqiyot yo‘liga ega bo‘lgan fan. O‘zbekistonda metodika 
fani shakllanishiga buyuk mutafakkirlar, olimlar, ilg‘or tajribali o‘qituvchilar, 
metodistlar, mahalliy olimlarning tadqiqot ishlari, izlanishlari, tajriba-sinov ishlari, 
risolalari, fikrlari, o‘quv dasturlari va darsliklarini yaratib o‘z hissalarini 
qo‘shganlar. Bularga misol qilib, Buyuk mutafakkirlardan Alisher Navoiy, Abu 
Nasr al-Forobiy, Abu Ali Ibn Sino, Abdulla Avloniy, olimlardan: Ikrom Akbarov, 

---

7 
Ilyos Akbarov, To‘ra Husanov, Aliftina Vasileva, Yelena Kenzer, Lutfulla 
Qo‘ldosh, Ye. Gudkova Qo‘ldosh Mamirov, Darvin Omonullayev, Oqilxon 
Ibragimov, Soibjon Begmatov; kompozitorlardan Shermat Yormatov, Fattox 
Nazarov, Doni Zokirov, Nadim Norxo‘jayev, Rustam Abdullayev, Habibullo 
Rahimov, Dilorom Omonullayeva, Avaz Mansurov; metodistlardan Hamidulla 
Nurmatov, Emma Shainskay, Dildora Karimova, Gulnora Sharipovalar o‘z
hissalarini qo‘shganlar.
“Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab repertuari” kursining fan sifatida 
maqsadi talabalarni bo‘lajak musiqa o‘qituvchisi amaliy faoliyatiga tayyorlash, 
ularni metodik bilim va mahorat bilan qurollantirish. Bu maqsadga erishish uchun 
amaliy mashg‘ulotlar mobaynida ijodiy mehnat qilish talab etiladi. Ma’lumki 
maktabda o‘quvchilarning yosh psixologik-fiziologik xususiyatlariga qarab, 
musiqa o‘qitish nazariyasi va metodikasi qo‘llanadi. Bu yerda ta’lim usuli, o‘quv 
materiallarining dasturi ta’lim tamoyillari, o‘quv tarbiyaviy ishlarning maqsad va 
vazifalari muhim ahamiyat kasb etadi.
“Metodika” so‘zi grekcha so‘z bo‘lib, “tadqiqot yo‘li”, “bilish usuli” degan 
ma’noni anglatadi. Musiqa o‘qitish metodlari deganda, maktab o‘quvchilarining 
bilim, ko‘nikma va malakalarini tarkib toptirishda qo‘llangan ish uslublari 
tushuniladi. “Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab repertuari” kursining asosiy 
vazifalari quyidagilardan iborat: 
– ta’lim tizimida shaxs madaniyati to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lish; 
– ta’lim sohasida olib borilayotgan islohotlar, zamonaviy pedagogik 
texnologiyalarga, qo‘yilayotgan talablarni o‘rganish; 
– dars ishlanmalarini tayyorlashda zamonaviy texnologiyalardan foydalanish; 
– metodik ishlanmalar, ko‘rgazmali qurollar, tarqatma materiallar tayyorlash, 
kompyuter, slayd, disklar, magnit tasmalardan foydalana bilish; 
– har bir sinf o‘quvchilarini yoshiga mos ravishda musiqa o‘qitish metodlari va 
usullarini tanlab qo‘llash; 
– kelajak avlodning musiqiy madaniyati va ma’naviyatini musiqa vositasi orqali 
shakllantirish; 

---

8 
– sinfdan va maktabdan tashqari musiqiy tarbiya ishlarini tashkil etish uslublarini 
o‘rganish va shakllantirish; 
– pedagogik amaliyotda tajriba-sinov ishlarini o‘tkazish; 
– taniqli kompozitor, shoirlar, ijodkorlar bilan uchrashuvlar o‘tkazish, tanlovlarda 
ishtirok etib, o‘quvchilarning ma’naviy tarbiyasini shakllantirish; 
– xorijiy mamlakatlar ta’lim tizimini o‘rganish; 
– o‘qituvchi va talaba o‘rtasida hamkorlik faoliyatini tashkil etish; 
– berilgan topshiriqlarni o‘z vaqtida bajarib, amaliy mashg‘ulotlar, seminarlarga 
puxta tayyorlanish; 
– tavsiya etilgan adabiyotlar bilan mustaqil ishlash; 
– talabalarni mustaqil fikrlash, izlanish, tahlil qilish, xulosa chiqarishga o‘rgatish; 
– talabalarni mustaqil ish jarayonida ijodiy faolligini oshirish; 
– amaliy mashg‘ulotlar ma’ruzalarning mantiqiy davomi bo‘lib, o‘zlashtirgan 
bilimlarini mustahkamlaydi. 
“Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab repertuari” fani umumkasbiy fan 
hisoblanib, pedagogika, psixolgiya, maktab repertuari praktikumi, nutq madaniyati, 
musiqa tarixi, yakka kuylash, dirijorlik, musiqa asbobi, solfedjio, xor, musiqa 
nazariyasi, bolalar adabiyoti, pedagogik mahorat, ona tili, adabiyot, tabiat kabi 
fanlar bilan chambarchas bog‘liq. Ushbu musiqiy nazariy fanlar, bo‘lajak 
o‘qituvchilarga musiqa san’atini bolalarga samarali yetkazish yo‘llarini o‘rgatadi.
Bu fan o‘quvchilarni ma’naviy-axloqiy tarbiyasini shakllanishiga, musiqiy 
fanlarni puxta egallashiga ko‘mak beradi. Bu esa bo‘lajak o‘qituvchilarni musiqiy 
san’at sirlarini o‘quvchilarga samarali yetkazish yo‘llarini o‘rgatadi.