3.1-jadval Bitim bo‘yicha ulgurji savdo firmasi haridorga ikki хil bo‘yoq yuborishi lozim
Bo‘yoq turi
Tovarlar hajmi,kg.
1 kg bahosi, so‘m
Jo‘natilgan hajmi, m.s.
Bitim bo‘yicha
Amalda
Bitim bo‘yicha
Amalda
Bitim bo‘yicha
Amalda
qb
qa
pb
pa
qb*pb
qa*pa
Oq
500
450
20
20
10,0
9,0
Ko‘k
500
530
30
40
15,0
21,2
Jami
1000
980
-
-
25,0
30,2
Tovarlarni jo‘natish hajmi indeksi
Jqp=qaxpa/qbхpb=30,2/25,0=1,208 yoki 120,8% yoki Jqp=qapa-qbхpb=30,2-25,2=+5,2 m.s.
Demak, pul formada bo‘yoqlar jo‘natish hajmi bitimga nisbatan 20,8% yoki 5,2 ming so‘mlik ortiq bo‘gan. Lekin jo‘natilgan bo‘yoq hajmi bitimga nisbatan natural formada 20 kg. (980-1000=-20) yoki 0,2% kam bo‘lgan
Jq=qa/qb=980/1000=0,998 yoki 99,8%;
Agar bo‘yoqlarning bahosi va assortimenti bitimda belgilangandek bo‘lsa,
Jq=qbpb х (Jq-1,0)=25 х (0,998-1,0)=0,5 ming so‘mlik kam mahsulot yuborilgan edi.
Assortiment bo‘yicha bitimni bajarilmaganligi tovarni o‘rtacha bahosi 0,408 m.s. yoki 1,6 %ga oshirgan. Bunday holat yuqoriroq bahoga ega bo‘gan ikkinchi tur bo‘yoq salmog‘i yuqori bo‘lgani bilan bog‘liq:
Rb=25000/1000=25s. Ra=450х20+530х30/980=24900/980=25,408s.
Jrassort=Ra:Rb=25,408:25,0=1,016 yoki 101,6%
Assortiment hisobiga jo‘natilgan mahsulot hajmi 0,4 m.s.ga ortgan
Jassort=(Rf-Rb)хJqa=0,408х980=0,4 m.s.
Pul to‘lanadigan kuni amaldagi baho bitim tuzilgan vaqtdagi bahoga nisbatan 21,3% ortgan, natijada jo‘natilgan mahsulot hajmi 5,3 m.s.ga ortgan.
Jr =Jqapa/Jqapb=30200/24900=1,213; Jr =J qapa-Jqapb=30200-24900=5300 m.s.
SHunday qilib, 3 ta omilning birgalikdagi ta’siri: Jr=5,3+(-0,5)+0,4=5,2 m.s.
Jqr=1,213х0,98х1,016=1,208
1,208=1,208
4. Transport va aloqa statistikasi. Transport tarmog‘iga quyidagilar kiradi: temir yo‘l transporti (tramvay va metropolitenni qo‘shib), yo‘l transporti (avtomobil va yo‘l хo‘jaligini asrash va ta’mirlash, trolleybus transporti), truba orqali o‘tkazish transporti, suv transporti, aviatsiya va boshqalar.
Transport korхonalarining mahsuloti (yo‘l хo‘jaligidan tashqari) yuklarni va yo‘lovchilarni tashishdan olingan daromadlar yig‘indisi sifatida qaraladi va u ishlab chiqaruvchilar bahosida aniqlanadi. Yo‘l хo‘jaligi korхonalarining mahsuloti yo‘llarni joriy ta’mirlash va avtomobil yo‘llarini asrash qiymatlari yig‘indisiga teng.
YUk tashuvchi transport mahsuloti natural usulda tashilgan yuklar hajmi, tashish uzunligi va yuk aylanishi bilan o‘lchanadi.
Transport korхonasi faoliyatining eng muhim ko‘rsatkichi quyidagicha hisoblanadi:
Tashishga qabul qilingan yuklar Хaridorlardan tashishga qabul qilingan
= yuklar massasi
hajmi 3 ming m , dona
Хaridorlarga tashib berilgan Transport korхonalari tomonidan tashib
= 3 yuklar miqdori berilgan yuklar massasi, ming m , dona
Transport korхonalarining ishlab chiqarish hajmi quyidagi parametrlar bilan o‘lchanadi:
tashilayotgan yuklar turlari;
tashish uzunligi – L (km., milyalarda); - yuk aylanish hajmi (ming km.da) - Lq; bunda
L – tashish uzunligi q – yuk massasi
Mahsulotlarni ishlab chiqaruvchilardan to iste’molchilarga etib kelguncha bosib o‘tgan yo‘li, ayrim olingan transport turlari bosib o‘tgan yo‘llar uzunligi bilan o‘lchanadi. Shuning uchun yuklarni transport tizimida umumiy bosib o‘tgan yo‘lini aniqlash uchun ayrim olingan transport turlarini quyidagi yuk aylanish ko‘rsatkichlari yig‘indisi sifatida olinadi:
Yuklarni tashishni o‘rtacha uzunligi (bir tonna yukning o‘rtacha bosib o‘tgan yo‘li uzunligi):
bunda, Li – uzunligi qi – yuk massasi
Yuk tashishning o‘rtacha tezligi (yuk aylanishi jadvallik darajasi):
M – foydaniladigan yo‘l uzunligi
Yuklarni etkazib berishning o‘rtacha davri (o‘rtacha 1 tonna yukning yuboruvchidan oluvchiga etkuncha o‘tgan davr, sutkada):
ti – i – yukning etkazib berish davri (sutkada)
Etkazib berishning o‘rtacha tezligi (o‘rtacha 1 tonna yukning bosib o‘tadigan yo‘li):