Mustaqil ta`lim (vi-semestr)

O`zbekistonda psixologik xizmatning tadbiq etilishi.
1989-yilda O`zbekistonda amaliyotchi psixologlarning yetishmasligi sabab Nizomiy nomli T.D.P.U.da amaliyotchi psixologloglar tayyorlash fakulteti ochildi. O`zbekistonda psixologik xizmatning rivojlanishida E.G`oziyev, M.G.Davletshen,
G.B.Shoumarov, V. M. Karimova, Sh. R.Baratov, E.H.Sattarov, F.S.Ismagilova, Z.T.Nizamova, H.S.Safo yev, F,L.Xaydarov, B.R.Qodirov, S.X.Jalilova, va boshqalar fan rivojida o`z hissasini qo`shgan va hozirga qadar o`z izlanishlarini davom ettirmoqda. 1998 yilda Sh.R. Baratov “Ta`lim tizimida va ishlab chiqarishda psixologik xizmatni tashkil etishning psixologik xususiyatlari” mavzusida ish olib bordi va doktorlik dissertatsiyasini yoqladi.
Hozirgi davr bosqichida psixologik xizmatning ikki yo`nalishi : dolzarb va kelajak yo`nalishlari mavjud.
Dolzarb yo`nalish – bu o`quvchilar ta`lim-tarbiyasidagi qiyinchiliklar, ular xulq-atvoridagi , muloqotidagi va shaxsi shakllanishidagi buzulishlar bilan bog`liq muammolarni hal qilishga qaratilgan.
Kelajak yo`nalishi - har bir bola indevidualligini rivojlantirishga jamiyatda yartuvchanlik hayotiga psixologik tayyorgarlikni shakllantirishga qaratilgan. Psixologik xizmat maktabda o`quv tarbiya mahsuldorligini oshirishga, ijodiy faol shaxsni shakllantirishga imkon beradi. Psixologik xizmat 3 ta asosiy bo`limdan tuzilgan:

1. Aniq o`quv muassasida ishlaydigan bolalar amaliy psixologi .

   
   

2. Tuman xalq ta`limi qoshidagi tashxis markazi.

   
   

3. Respublika kasb-hunarga yo`naltirish va psixologik-pedogogik tashxis markazi.

   
   

Psixologik xizmat xodimlari barcha muammolarni hal qilishda bolani har tomonlama va garmonik rivojlanish vazifalariga va uning qiziqishlariga tayanadi. Amaliyotchi psixolog o`z faoliyati pedogogik jamoa va ota-onalar bilan yaqin aloqalarda amalga oshiradilar. Psixologik xizmat o`z faoliyatida tibbiy difiktologik va boshqa xizmat turlari bilan bola tarbiyasida yordam ko`rsatuvchi jamoatchilik xodimlari bilan yaqin aloqada ish olib boradilar .

O`rta maxsus kasb-hunar tizimidagi psixologik xizmatning maqsadi – shaxsning har tomonlama garmonik kamoloti to`laqonli psixologik taraqqiyotni ta`minlovchi qulay shart-sharoitlar yaratishdan iboratdir. Psixologik xizmatda tadqiqot va ta`sir otkazish ob`yekti maktabgacha yoshdagi bolalar, maktab o`quvchilari, maxsus o`quv yurti, oliy maktab, kollej talabalari, ota-onalari bo`lib hisoblanadi. Ularni yoki guruhiy shaklda tadqiq qilishi mumkin.
8.MAVZU: Zamonaviy sharoitda ta’limni psixologik ta’minlash. Zamonaviy sharoitda ta’lim muassasalarida psixologik xizmatning xilma-xilligi
Xorijiy ta’lim tizimi psixologik xizmatlarida amaliy psixologiya muammolari. Rossiya, AKЩ, Kanada ta’lim tizimida psixologik xizmat. Ta’lim tizimida psixologik xizmatning Evropa tajribasi (Fransiya, Germaniya, CHexiya, Vengriya). Uzbekistonda amaliy psixologiyani ta’lim tizimida rivojlanishi. Zamonaviy sharoitda ta’limni psixologik ta’minlash tizimi. Antropologiya prinsiplariga asoslangan maktab ta’lim tizimi modeli. Psixologik xizmat - ta’lim oluvchilarni rivojlanish muammolarini xal kilishda muxim resurs sifatida. Ta’lim maqsadlari, ijtimoiy maksalar, ta’lim sifati, ta’lim yo`nalishi, ta’lim oluvchining psixologik xavfsizligi, ta’limni psixologik ta’minlash, ta’limni ijtimoiy-madaniy vazifalari.
Psixologik xizmat-ijtimoiy psixologik muammo sifatida talqin qilinar ekan, barcha rivojlangan mamlakatlardagi kabi, O’zbekistonda ham mazkur psixologik xizmat muammosining qay tariqa va qanday ilmiy-tashkiliy asoslarda bartaraf yetilayotganligini o’rganish, tahlil qilish va talqin qilish muhim ahamiyat kasb yetadi. CHunki, Respublikada psixologik xizmatga oid olib borilayotgan nazariy-ilmiy va amaliy-uslubiy tadqiqotlar ko’lamiga ma’lum tartibda baho bermay turib, O’zbekistonda psixologik xizmatni yanada takomillashtirish va rivojlantirish masalasi haqida fikr mulohaza yuritib bo’lmaydi.
O’zbekistonda psixologik xizmat tarkib topishining dastlabki ildizlari va intihosi asrimizning 30- yillaridagi pedalogiya fani va pedalogik xizmat faoliyatlariga borib taqaladi. Arxivdan olingan ma’lumotlarga qaraganda, mazkur yillarda ta’lim jarayonini tashkil etish va rivojlantirish o’quvchi va o’qituvchi faoliyati bilan bog’liq psixologik omillarga asoslangan va bu talaygina yaxshi natijalar ham bergan. Biroq, afsuski, o’sha davrda SSSR mafkurasi va xalq ta’limi o’rtasida paydo bo’lgan ayrim ob’ektiv va sub’ektiv ziddiyatlar oqimi umumta’lim maktablari uchun muhim ahamiyat kasb yetgan pedalogik xizmat ildiziga bolta urdi va uni rasmiy tarzda yo’qqa chiqardi. (Batafsil ma’lumotlarni O’zbekiston Arxivida saqlanuvchi hujjatlardan olish mumkin). Natijada, pedagogik psixologiya yo’li bilan bajariladigan barcha ishlar maktabda faqat pedagogik yondashuvlar asosidagina amalga oshirildi. SHunday bo’lsa-da, O’zbekistondagi umumta’lim tizimi bilan bog’liq izlanishlar va tadqiqotlar to’xtab qolgani yo’q.Ayniqsa, P. I. Ivanov, V. Ye. CHudnovskiy, M. G. Davletshin, M. Vohidovlar tomonidan ishlab chiqilgan qator ilmiy va metodik tavsiyalar maktabda psixologik xizmat tatbiqini yaratish uchun ma’lum darajada asos bo’lib keldi. Binobarin, 70-80-yillarda Toshkent Davlat Universiteti psixologiya kafedrasi olimlari tomonidan ijtimoiy psixologik tadqiqotlarning hayotga tatbiqini amalga oshirish maqsadida talaygina mehnat jamoalarida psixologik xizmat tizimi joriy qilindi va Respublikamizda ilk bor qator mehnat va ishlab chiqarish jamoalarida inson va mehnat faoliyati, shaxs va shaxslararo munosabatlar, ishchi va rahbar, ruhiyat va rentabellik, rahbar va jamoa psixologiyasi bilan bog’liq ilmiy-amaliy ishlar olib borildi. Masalan: " Toshkentigrushka " fabrikasida 165/86 raqamli xo’jalik shartnomasi asosida olib borilgan ijtimoiy psixologik iqlimni tahlil qilish, o’rganish va yaxshilashga qaratilgan ishlar ko’lami, " O’zbekgazprom " tizimi tashkilotlarida inson omillarini o’rganish va undan ishlab chiqarishda unumli foydalana olish yo’llarni ijtimoiy psixologik jihatdan asoslab berish borasida olib borilgan ilmiy -amaliy ishlar ko’lami ( mazkur ishlar: 154.4 mavjud sifri va 01840083351 raqamli Davlat qaydnomasi asosida rasmiylashtirilgan), Muborakgazni kayta ishlash zavodi mehnat jamoalaridagi ijtimoiy psixologik xizmatning tashkil yetilishi (UDK 152.2 Davlat ro’yxati raqami 000702604) o’rta Osiyo ilmiy tekshirish irrigatsiya instituti (SANIRI - 165/83 raqamli shartnoma va UDK - 154.4 Davlat raqami 01840085628 asosida rasmiylashtirilgan ) da bajarilgan kompleks ijtimoiy psixologik ishlar ko’lami shular jumla sidandir. Kafedra olimlari Z. R. Dushaboev, Ye. G’. G’oziev va V. A. Tokarevalar rahbarligida olib borilgan mazkur ishlar ko’lami nixoyatda keng qamrovli ilmiy-amaliy va ijtimoiy-psixixologik tadkikotlar tatbiqi uchun muhim ahamiyatli ekanligi bilan alohida ajralib turadi. ( Mazkur ishlar haqidagi batafsil hisobot beruvchi ma’lumotlarni Toshkent Davlat Universiteti psixologiya kafedrasida saqlanuvchi hujjatlar arxividan olish mumkin).
SHuningdek, 60-70 yillarda O’zbekiston Pedagogik Fanlar Ilmiy Tekshirish instituti xodimlari P.P.Zimin, V.A.Tokareva, M.SH.Rasuleva,M.Dadajonovlar tomonidan maktabda psixologik xizmat tatbiqini o’rganishga oid qator izlanishlar, amaliy tadbirlar olib borildi. Ayniqsa, 1966 yilda CHirchiq shahrida axloqiy tarbiyaga oid,1973 yilda Andijonda oilaviy tarbiyaga oid,Samarqandda taniqli psixolog N.A.Menchinskaya ishtirokida aqliy taraqqiyot muammolariga oid olib borilgan izlanishlarni alohida qayd etish mumkin (Bu haqdagi batafsil ma’lumotlarni O’zPFITI Arxivida saqlanuvchi shu yillardagi hisobotlar hujjatidan olish mumkin).
Binobarin, mamlakatdagi iktsodiy-ijtimoiy isloxotlarning samarali bo’lishini ta’minlash, ishlab-chiqarishda va ijtimoiy hayotning barcha bo’g’inlarida inson omilidan foydalanish, har bir ijtimoiy shaxs imkoniyatlarini to’la-to’kis yuzaga chiqarish masalasi O’zbekiston psixologlari oldiga psixologik xizmat bilan bog’liq quyidagi vazifalarni amalga oshirish mas’uliyatini yukladi:
-Aholi o’rtasida psixologik savodxonlikni oshirishga qaratilgan qator tadbirlarni belgilash va uni amalga oshirish;
-Xar bir shaxs imkoniyatini jamoadagi ijtimoiy-psixologik iqlimni O’zbekistonda olib borilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy va yetnopsixologik tamoyillariga moslashtirilgan eng ilg’or testlar,metodikalar, asosida o’rganish, tahlil qilish va bu borada tegishli xulosalar chiqarish;
-Xodimlarni tanlash va psixologik imkoniyatlari asosida turli sohalarga yunaltirishda ma’muriy tashkilotlarga ko’maklashish, shuningdek barcha bulindagi rahbar xodimlarning mamlakatdagi ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot talabiga mos psixologik savodxonligini oshirish maqsadida qisqa muddatli " ijtimoiy psixologiya " kurslarini tashkil etish;
-Fuqarolarning kasbiy yo’nalishlarini aniqlash va mehnat birjalari faoliyatini rejalashtirishda faol yordam ko’rsatish;
-Qator yo’nalishlarda aholiga sotsial-psixologik xizmat ko’rsatilishini ta’minlash:
a). Individual psixologik xizmat;
b). Ishlab chiqarish va mehnat jamoalariga psixologik xizmat;
v). Oilaviy hayot tizimida psixologik xizmat;
g). Xalq ta’limi tizimida psixologik xizmat;
d). Ichki ishlar tizimida psixologik xizmat;
ye). Sport va sog’lomlashtirish tizimlarida psixologik xizmat;
j). Tibbiyot tizimida psixologik xizmat;
z). Transport tizimida psixologik xizmat.
SHuningdek, mazkur sohalarda psixologik xizmatni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun " sotsiolog-psixologlar " , " amaliyotchi - psixologlar " tayyorlash mexanizmini ishlab chiqish bugungi kunda eng dolzarb muammo ekanligi yanada sezilmoqda. Yukoridagi vazifalarni amalga oshirish borasida olimlar tomonidan talaygina nazariy-ilmiy va amaliy uslubiy ishlar amalga oshirildi. Jumladan, Nizomiy nomli Toshkent Davlat pedagogika institutining M. G. Davletshin rahbarligidagi olimlar guruhi, Toshkent Davlat Universitetining Ye. G’oziev rahbarligidagi olimlar guruhi, A. Avloniy nomidagi respublika pedagogik xodimlar malakasini oshirish markaziy institutidagi G’. B. SHoumarov va N. A. Sog’inovlarrahbarligidagi olimlar guruhi, Respublika iqtidorli bolalarni tanlash Markazi direktori B. R. Qodirov rahbarligidagi olimlar guruhi, Farg’ona Davlat Universitetidagi V. M. Karimova rahbarligidagi olimlar guruhi tomonidan olib borilgan va olib borilayotgan ilmiy amaliy tadqiqot ishlari u yoki bu sohada psixologiyaning amaliy tatbiqini yaqqol va ravshan namoyon etmokdakim, bu xayrli ishlar O’zbekistonda tashkil yetilajak umumiy psixologik xizmat tizimining dastlabki ilmiy-tashkiliy asosini barpo etishda muhim ahamiyat kasb yetadi.

Masala moxiyatiga, ya’ni tadqiqot maqsadiga aniq va konkret

yondashadigan bo’lsak psixologik xizmatning aynan ilmiy tashkiliy mazmuni va psixologik xizmat tatbiqining amaliyotdagi faoliyat yo’nalishlari haqida fikr mulohaza yuritishga va mazkur fikr-mulohazalarni O’zbekistondagi psixologik xizmatning bugungi holatini tahlil qilish nuqtai nazaridan talqin qilishga to’g’ri keladi.
Bizningcha, psixologik xizmatning ilmiy - tashkiliy mazmunini quyidagi 2 yo’nalish asosida tasavvur qilish mumkin:
1. Psixologik xizmatning ilmiy- amaliy asoslari.
2. Psixologik xizmatning tashkiliy faoliyat asoslari.
Psixologik xizmatning ilmiy-amaliy asoslariga ilg’or psixologiya fanidagi nazariy-ilmiy, metodologik yo’llanmalar, tamoyillar, mezonlar va xulosalarning amaliyotdagi tatbiqi kiradi. Bu tatbiq esa ilmiy-amaliy ish jarayonining psixologik oqartuv, psixoprofilaktika, psixodiagnostika, psixokorrektsiya, psixologik maslahatlar kabi yo’nalishlarida o’z ifodasini topadi. Psixologik xizmatning tashkiliy faoliyat asoslari, deganda, qaysi sohada psixologik xizmatning tashkil yetilishiga qarab o’sha soha yo’nalishidagi yuqorii tashkilot (Vazirlik) qarori va shu qarorga muvofiq tashkilot, korxona muassasalarda psixologik xizmat tizimining xududiy psixologik xizmat markazlari faoliyati yoki bevosita amaliyotchi-psixologlar faoliyati orkali tatbiq yetilishi tushuniladi.
Yuqoridagi 2 yo’nalish asosida psixologik xizmat tatbiqining bugungi holatiga nazar tashlaydigan bo’lsak, har holda bu borada ma’lum ishlar bajarilganligining guvoxi bo’lamiz. CHunonchi, Respublika Temir yo’l Vazirligining 1991 yil 13 avgust’ 41/42 buyrug’iga binoan Respublika xalq ta’limi Vazirligining 1992 yil 17 noyabr’ N313 raqamli buyrug’i asosida, O’zbekiston Avtomobil transporti davlat -aktsionerlik korporatsiyasining 1995 yil 25 noyabr’ 07 - 3/139 raqamli maxsus xati asosida joylarda psixologik xizmat tatbiqi joriy qilindi. Mazkur ko’rsatmalarga muvofiq Toshkent va Buxoro temir yo’l bo’linmalarida psixologik xizmat joriy qilindi. Bo’linmadagi har bir ishchi- xodimning o’ziga xos psixologik imkoniyatlari va kasbiy layoqati tarkib topganligining psixologik omillari asosida ish faoliyatini tashkil etishga oid talaygina ishlar qilindi va qilinmoqda. Temiryo’l tizimi bo’yicha ancha muvaffaqiyatli tatbiq yetilayogan psixologik xizmatning xarakteri va ahamiyatini tahlil qilish bo’yicha olib borgankuzatishlarimiz va tadqiqotlarimiz shuni ko’rsatayaptiki, har bir "mashinist" faoliyatida, xodimlarni psixologik tanlov asosida o’z o’rniga quyishda, jamoadagi shaxslararo munosabat muomalasini yuqori saviyaga ko’tarishda har bir xodimning ijtimoiy " MEN " ligini to’g’ri va adekvat tarzda anglashda ancha ijobiy siljishlar ro’y bergan. ( Mazkur joylardagi psixologik xizmat yutuqlari bilan bog’liq batafsil ma’lumotlarni ushbu muassasalarda astoydil faoliyat ko’rsatayotgan amaliyotchi-psixologlarning 1993, 1994, 1995, 1996 yillar mobaynidagi ish faoliyatini ifoda yetuvchi yillik hisobot materiallaridan olish mumkin.) O’zbekistonda psixologik xizmatni tashkil yetilishi va takomillashtirilishi ma’lum ma’noda Respublika Xalq ta’limi vazirligining qator ko’rsatmalari asosida imkoniyati bor umumta’lim maktablarida psixologik xizmatning joriy qilinishi bilan ham bevosita bog’liq.
Bu o’rinda shuni ta’kidlash joizki, xalq ta’limi tizimida psixologik xizmat tatbiqining bugungi holatini 2 bosqich asosida talqin qilish mumkin.
1-bosqich - maktablarda bevosita psixologlar tomonidan psixologik xizmatning tashkil yetilishi, albatta, mazkur yo’nalish buyicha allaqachon, aniqrog’i 80 yillardayok Toshkent shahrining talaygina maktablarida ish boshlangan va o’sha paytlarning o’zidayok psixologik xizmatning qulay va shaxs kamoloti uchun nihoyatda ahamiyatli tomonlari barchaga ma’qul va manzur bo’lgan yedi. Lekin, psixologik xizmatning keng targ’ibot qilinishi uchun yuqoridan maxsus rasmiy farmoyishning va amaliyotchi-psixologlarning nihoyatda taqchilligi yoppasiga barcha maktablarda xuddi shunday psixologik xizmatni tatbiq etish ishiga birmuncha to’sqinlik qilib kelar yedi. SHukurlar bo’lsinki, 90 yillarga kelib mustaqillik, yerk, o’zlikni anglash hislari hukmron bo’lgan O’zbekiston sharoitida inson va jamiyat kamolotini ko’zlovchi barcha ijtimoiy sohalar singari psixologik xizmat tatbiqining keng quloch yoyishi uchun ham o’ziga xos zamin hozirlandi. Bu esa O’zbekiston uchun xarakterli bo’lgan psixologik xizmat rivojlantirilishining navbatdagi amaliyotchi-psixologlar tayyorlash, bosqichiga o’tishni muqarrar qilib qo’ydi. CHunki, maktabdagi ijtimoiy psixologik iqlimni tahlil qila oluvchi malakali amaliyotchi-psixologlar tayyorlamay turib O’zbekistonda psixologik xizmat tatbiqini muvaffaqiyatli amalga oshirib bo’lmas yedi. SHunga muvofiq, dastavval Toshkentda, so’ngra Buxoroda, keyinchalik Navoiy, Andijon, Samarqand va boshqa viloyatlarda umumta’lim maktablari uchun " amaliyotchi-psixologlar " mutaxassisligi bo’yicha qayta tayyorlov kurslari ochildi va bu kurslarni muvaffaqiyatli tugatganlar Respublikamizning talaygina maktablarida psixologik xizmat tashqilotchisi, targ’ibotchisi va tadbiqotchisi sifatida samarali ish olib bormoqdalar. (Bu haqdagi batafsil ma’lumotlarni Toshkent, Buxoro, Navoiy, Samarqand va Andijon viloyatlari Xalk ta’limi boshqarmasi va pedagogik xodimlar malakasini oshirish institutlariga topshirilgan amaliyotchi-psixologlar hisobotidan olish mumkin.)
Qolaversa, umumta’lim maktablarida psixologik xizmatni tashkil etishda va takomillashtirish borasida 1987 yil Buxoroda, 1990 yil Toshkentda, 1993, 1994, 1995 yillarda Buxoroda tashkil etilgan Respublika ilmiy-amaliy anjumanida qilingan barcha ma’ruzalar, ko’tarilgan muammolar O’zbekistondagi psixologik xizmat tatbiqining tub moxiyatini tushunish, tahlil qilish va bu borada olib borilishi lozim bo’lgan vazifalarni belgilash uchun muhim ahamiyat kasb yetadi. ( Bu hakdagi batafsil ma’lumotlarni mazkur yillarda Toshkent va Buxoroda chop etilgan ilmiy-amaliy anjuman materiallaridan olish mumkin.)
O’zbekistonda psixologik xizmatning bugungi ilmiy-tashkiliy holatini tahlil qilar ekanmiz, albatta, Respublika miqyosida psixologik xizmat ko’lamini kengaytirish uchun muhim ahamiyat kasb yetadigan amaliyotchi-psixologlar tayyorlash uslubi, printsiplari va o’ziga xos xarakterli xususiyatlari haqida o’z fikr-mulohazalarimizni bayon etishni joiz, deb o’ylaymiz:
Ma’lumki, psixologik xizmat barcha mamlakatlarda, hatto bir -biriga o’xshamagan turli ilmiy-tashkiliy shakllarda amalga oshirilib kelmoqda. ( Bu hakdagi batafsil fikrlar 1-bo’limda mavjud.)
Bu, albatta, tabiiy hol bo’lsa kerak. CHunki, har bir davlatning faqat o’z ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy taraqqiyotiga mos tadbirlargina shu davlatda qo’llaniladi va kerak bo’lsa rivojlantiriladi. SHunga muvofiq, O’zbekistonda psixologik xizmatni rivojlantirish uchun malakali va yetuk mutaxassislar kamligini xisobga olib, dastlabki qadam maktabning eng ilg’or va iqtidorli o’qituvchilari orasidan amaliyotchi psixologlar tayyorlash tashabbusi bilan boshlandi. Bu borada o’rinli bir savol tug’iladi: Nima uchun " amaliyotchi-psixologlar " kursiga aynan tajribali o’qituvchilargina jalb qilindi? Darhaqiqat, kursga faqat yuqori malakali pedagoglarning jalb qilinishi bejiz emas. CHunki, maktabda psixolog bo’lish uchun, avvalo o’quvchi shaxsini, o’quv jarayonini ta’lim-tarbiya mezonlarini chuqur va to’g’ri tahlil qila olish ma lakasi va tajribasi bo’lishi shart, deb o’ylaymiz. SHuningdek, masalaning ijtimoiy tashkiliy tomonlari ham mavjud. Masalan, maktabda ishlab ma’lum tajribaga ega bo’lmagan shaxslar kursga qabul qilinsa, 4-5 oygina muddat ichida maktabdagi pedagogik-psixologik jarayonni to’g’ri va muvaffaqiyatli tahlil qila olish malakasiga ega bo’la olmaydilar. Boshqa tomondan esa, agarda, universitetlar va pedagogika institutlarida " amaliyotchi-pedagog-psixolog " mutaxassisligi bo’yicha fakul’tetlar tashkil qilinganda, kamida 5 - 10 yil, balki undan ham ko’proq kutishga to’g’ri keladi. Mabodo fakul’tetni tugatgan takdirda ham pedagogik tajriba bo’lmasa baribir pedagogik jarayonni psixologik tahlil qilish ishida bir muncha mushkullik tug’diradi.
SHularni hisobga olib O’zbekiston xalq ta’limi Vazirligi tomonidan chiqarilgan farmoyishlar va viloyatlar xalq ta’limi boshqarmalarining tashabbuslari bilan tashkil etilgan " amaliyotchi-psi-
xolog " kurslarining ish faoliyati bugungi kunda O’zbekistondagi psixologik xizmatni rivojlantirish uchun eng optimal tadbir sifatida muhim ahamiyat kasb yetayotganligini alohida ta’kidlamoqchimiz.
Jumladan, Buxoroda bugungi kunda 200 dan ortiq Toshkentda 250 dan ortik va qolgan viloyatlarda jami 200 dan ortiq, demak, Respublika miqyosida 650 dan ortik maktablarda amaliyotchi-psixologlar tomonidan psixologik xizmat jarayonining tashkil yetilayotganligi fikrimizning yorqin dalilidir.
Yana shuni alohida ta’kidlash lozimki, 1994 yilda tuzilgan "O’zbekiston Respublikasi xalq ta’limida psixologik xizmat, xalq ta’limi tizimida ishlaydigan psixologlarning malakasini oshirish va ularning attetstatsiyasi haqida Nizom"ning Xalk ta’limi vazirligi tomonidan tasdiqlanishi (1996 yil 5 aprel’) amaliyotchi-psixologlarning faoliyatini yanada kengroq ko’lamda tashkil etish, rivojlantirish va takomillashtirish uchun muhim rasmiy asos bo’lib xizmat qildi. "Amaliyotchi-psixologlar " tayyorlash masalasi bayon yetilar ekan, bu urinda O’zbekistonda " amaliyotchi-psixologlar "tayyorlashning eng birinchi tashabbuskori bo’lgan Nizomiy nomidagi Pedagogika instituti psixologlari tomonidan tashkil etilgan " amaliyotchi-psixologlar " fakul’teti faoliyatini alohida qayd etish lozim. CHunki, bu fakul’tetni (2- mutaxassislik bo’yicha) muvaffakiyatli tugatgan yuzlab amaliyotchi psixologlar bugungi kunda psixologiya fanining ilmiy amaliy tatbiqi bilan shug’ullanib, Respublika miqyosida psixologik xizmatning keng quloch yoyishida o’z xizmatlarini qo’shmoqdalar. (Respublikada psixologik xizmatni rivojlantirishning dastlabki ilmiy-tashkiliy asosi sifatida ish olib borgan va borayotgan " amaliyotchi-psixologlar " tayyorlash fakul’tetining faoliyat natijalari haqidagi batafsil ma’lumotlarni shu fakultetdagi yillik hisoboti hujjatlari arxividan olish mumkin)
Yuqorida keltirilgan misollar, tahlillar va xulosalardan ko’rinadiki, O’zbekistonda psixologik xizmatni takomillashtirish va rivojlantirishning asosiy shartlaridan biri , bu - amaliyotchipsixologlar tayyorlash mexanizmini har tomonlama puxta va muvaffaqiyatli tarzda ishlab chiqishdir. CHunki, barcha sohalarda malakali mutaxassislardan saralangan va puxta tayyorlangan psixologlar safini ham son jihatdan, ham sifat jihatdan kengaytirmay turib, psixologik xizmat tizimining amaliy faoliyatdagi tatbiqini Respublika miqyosida keng ko’lamda amalga oshirib bo’lmaydi.
SHunga muvofiq, amaliyotchi-psixologlar taerlash muammosi bugungi kunda xalq ta’limi Vazirligi tomonidan hal qilinishi lozim bo’lgan eng dolzarb, muammo bo’lib turibdi. Albatta, mazkur muammoni bartaraf etish yo’lida talaygina ishlar qilinmoqda. Masalan, Toshkent, Buxoro, Navoiy, Andijonda va Samarqandda maxsus tashkil etilgan amaliyotchi-psixolog tayyorlov kurslari, maktabda amaliyotchi-psixolog shtatining joriy qilinganligi va unga jiddiy e’tibor berib borilayotganligi kabi tadbirlar shular jumlasidandir. Lekin, tadqiqotchi sifatida bizni masalaning boshka tomoni ya’ni amaliyotchi psixologlar tayyorlashning bugungi dunyoviy ta’lim tsivilizatsiyasi talablariga har jihatdan javob bera oluvchi ilmiy -tashkiliy jihatlarini o’rganish, tahlil qilish va takomillashtirish jarayoni ko’proq qiziqtiradi va shu ijtimoiy jarayon bilan bog’liq barcha xususiyatlarni tadqiq qilishni asosiy maqsad qilib oldik.
Dastlabki tadqiqot natijalari shuni ko’rsatayaptiki, O’zbekistonda amaliyotchi-psixologlar tayyorlash muammosi juda keng va ko’p qamrovli muammo bo’lib, bugungi kunda qismangina hal qilingan xolos, ya’ni, Respublikada amaliyotchi-psixologlar tayyorlash haqida Nizomning tasdiqlanishi (1996 yil 5 aprel ) va mazkur Nizom asosida bugungi kundada atigi 5 viloyatdagina (Toshkent, Buxoro, Andijon, Navoiy,Samarqand) amaliyotchi-psixologlar tayyorlash amalga oshirilayapti. Lekin, masalaning boshka ilmiy-tashkiliy tomonlari hanuzgacha hal qilinmagan. Bularga quyidagilarni kiritish mumkin:
1. Amaliyotchi-psixologlar tayyorlashning Respublika miqyosidagi yagona ilmiy-amaliy o’quv dasturi va standart mezonlari ishlab chiqilmagan.
2. Amaliyotchi-psixolog kursiga qabul qilish mezonlari ijtimoiy va ilmiy-tashkiliy asoslar bilan to’liq mustaxkamlanmagan.
3. Amaliyotchi-psixologlar tayyorlash tizimining samaradorli gini o’rganish, tahlil qilish va tegishli ilmiy-tashkiliy tavsiyalar ishlab chiqishga qaratilgan tadqiqotlarni olib borish rejasi tuzilmagan.
4. Amaliyotchi-psixologlar tayyorlash halq ta’limi tizimining davlat buyurtmasiga to’liq kiritilmagan.
5. Amaliyotchi-psixologlar tayyorlash sifatini nazorat qilib boruvchi maxsus Davlat tashkiloti ta’sis yetilmagan. Ushbu muammolarni bartaraf etish uchun quyidagilarga jiddiy diqqat e’tiborni qaratish lozim, deb o’ylaymiz.