Мустягил тящсил сийасяти

Şotlandiya təhsil sistemi barədə qeydlər. Şotlandiyada bu ser­ti­fi­katlara (GCSE) uyğun gələn Şotlandiyanın təhsil sertifikatıdır (GCE). Bu sertifikatı almaq üçün imtahanlar iki mərhələdə keçirilir. 16 yaşdan yuxarı tələbələrə standart sertifikat, 17 və 18 yaşından yu­xarı olanlara yüksək attestat verilir. Bundan əlavə, 6 illik təhsil ser­tifikatı da vardır ki, bu müəyyən fənnlər üzrə yüksək səviyyədə im­tahan ver­miş tələbələrə verilir.

Administrasiya. İngiltərədə Təhsil üzrə Dövlət Katibi məktəb və məktəbdənsonrakı təhsil üçün məsuliyyət daşıyır. Şot­lan­diya, Uels və Şimali İrlandiya Dövlət Katibləri də öz ölkələrində eyni məsuliyyətə və səlahiyyətə malikdirlər.

Maliyyələşdirilən məktəblərin bir çoxu yerli təhsil orqanlarının (CE As) tabeliyindədir. Şimali İrlandiyada təhsil xidməti 5 yerli təhsil şöbəsi tərəfindən idarə olunur. CE As müəllim heyətinə maaş verir, bi­na, digər təchizat və materiallarla təmin edir. Özünü idarəetmə sis­teminə malik dövlət məktəblərində isə bu işlə idarəedici orqanlar məş­ğul olur. İngiltərə və Uelsdə CE As təhsildə uğur qazanmış tələbələrə təqaüd verir.

Maliyyə. Hökumətin təhsil sahəsində xərclərinin 3 cəhəti nəzəri cəlb edir:

- İngiltərə və Uelsdə təhsil xidmətinin bir qismi bilavasitə mər­kəzi hökumət tərəfindən maliyyələşdirilir. Kapitalın əksər hissəsi gələ­cək ali təhsilə ayrılır və müxtəlif fond şuraları tərəfindən paylaşdırılır. Hökumət eyni zamanda özünü idarəetmə sisteminə malik dövlət mək­təblərinin də cari və kapital xərclərini ödəyir.

- Yerli təhsil şöbələri tərəfindən həyata keçirilən, hökumət üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edən layihələrin xərclərini dəstəkləmək məq­sədilə mərkəzi hökumət dotasiya ayırır. Layihə­lərə göstərilən yardıma dövlət tədris planı, məktəblərin yerli özünüidarəsi, müəllimlərin tək­milləşdirilməsi, məktəblərdə texniki biliklərin və tibbi təhsilin dəs­təklənməsi daxildir.

Özünü idarəetmə sisteminə malik dövlət məktəblərinə verilən do­tasiyalar da bu işlərə yardım məqsədi daşıyır.

- Könüllü ödəniş əsasında fəaliyyət göstərən məktəblərin zəruri xərclərinin ödənilməsinə də əlavə yardımlar göstərilir.

Yerli hökumət orqanları dövlət tərəfindən edilən yardımın pay­laşdırılmasında sərbəstdirlər.

Təhsil sistemində xərclərin qalan hissəsi yerli hökumət orqan­ları tərəfindən yerli vergi, xarici ticarət və biznesdən əldə edilmiş vergi əsa­sında ödənilir.

Şotlandiyada da təhsil eyni cür maliyyələşdirilir. Şimali İrlan­di­yada təhsil xərcləri Təhsil Nazirliyi tərəfindən ödənilir.

Əmək, Ticarət və Sənaye Departamentləri də təhsil proq­ram­larına maliyyə yardımı göstərirlər.

İngiltərə, Şotlandiya və Uelsdə universitetlərə və digər ali təhsil müəssisələrinə hökumət yardımı bu ölkələrdəki Ali Təhsilə Yardım Şuraları tərəfindən həyata keçirilir. Şimali İrlandiyada isə universitet­lərə yardım Şimali İrlandiya Ali Təhsilə Yardım Şurasının məsləhətilə birbaşa Təhsil Nazirliyi tərəfindən edilir. Bekinqem Özəl Universiteti dövlətdən maliyyə yardımı almır.

Tələbə hazırlığı ilə yanaşı universitet və digər ali təhsil müəs­sisə­ləri öz üzərinə kommersiya firmaları üçün tədqiqatlar aparmaq, məs­ləhətlər vermək kimi öhdəliklər götürmüşdür. Hökumət ali təhsil mü­əs­sisələrinin bu mənbələrdən gəlir əldə etməsinə geniş imkanlar ya­radır.