Nazorat savollari:
1. Temperament nima?
2. Temperament tiplarining tavsifini qanday muhim sifatlar
yordamida aniqlash mumkun?
3.Temperamentning 4 tipiga tavsiya bering.
Uyga vazifa
Bolalar temperamentini kuzatish va tahlil qilish
33-Mavzu: Temperament va tarbiya
Reja:
Temperament va tarbiya
Bolalar faoliyatini kuzatish va tahlil qilish
Tepmerament va tarbiya
Temperament xususiyatlarini yoshlikdan tarbiyalab borish
kerak. Buning uchun bolaning qaysi temperament tipiga taalluqli
ekanini aniqlash lozim. Masalan, chaqaloq yig‘loq, besaranjon
bo‘lsa harakatchan tipga, tinch, kam yig‘laydigan bo‘lsa
flegmatik bo‘lishi mumkin. Bolalar temperamentini maxsus
o‘yinlar orqali o‘rganish mumkin. Masalan, xonaning 2 tomoniga
stol qo‘yiladi, 20 ta kubik va kurakcha qo‘yib, kubiklarni
kurakchaga taxlab 2-stolga ko‘chirish taklif qilinadi. Xolerik
tipdagi bola ishni birinchi bo‘lib bajaraman deb shoshilib
kubiklarni to‘kib yuboradi. Melanxonik men buni qila olmayman
deydi, flegmatik shoshmasdan sekin bajaradi. Temperament odamga tug‘ma ravishda berilsa ham tarbiyaning ta’siri va hayot sharoiti davomida o‘zgartirish mumkin.
Bunda o‘z-o‘zini tarbiyalashning ahamiyati kattadir. Kuchsiz
tipdagi bolalar tez charchab qoladilar. Kuchli temperamentga
ega bola esa ishga kirishish uchun biroz taraddudlanadi, ammo
topshiriqni uzoqroq bajaradi. Sport musobaqalarida ham kuchlilar
yaxshiroq natija ko‘rsatadi, kuchsizlari o‘zlarini yo‘qotib
qo‘yadilar. Qo‘zg‘aluvchan bolaga o‘zini tuta bilish malakasini
tarbiyalash ma’lum sharoitlarda o‘zini to‘xtata olishga o‘rgatish
lozim. Kuchsiz tipdagi bolalarga ko‘p harakat qilish, faollik
ko‘rsatish imkonini berish lozim. Mashg‘ulotlarda bunday bola202
lardan tez-tez so‘rab turish kerak, ularga faollik va chaqqonlikni
talab qiladigan vazifalarni topshirish kerak. Kuchsiz tipdagi
bolalar ishchanlik holatlarini kuchli tipdagilarga nisbatan
tez yo‘qotadilar, shuning uchun ularni charchashlikkacha olib
bormaslik kerak, aks holda tormozlanish jarayoni boshlanishi
mumkin. Muntazam olib boriladigan mashqlar kuchsiz nerv
sistemasini mustahkamlaydi, ularning ishchanlik qobiliyatini
oshiradi. Nerv sistemasi kuchsiz bolalar yangi sharoitga qiyin
ko‘nikadilar, yangiliklardan qochadilar.
Temperament ustida ishlash odamga o‘z temperamentining
quliga aylanib qolmaslik, balki uni idora qila bilish imkoniyatlarini
beradigan iroda va mustahkam xarakterni tarbiyalash bilan
uzviy ravishda bog‘lanib ketadi.
Oliy nerv tizimi xossalarini ajratgan:
1. Kuch: nerv tizimining kuchli qo‘zg‘atuvchilar ta’siriga
bardoshi, shunga ko‘ra odamlardagi chidam kabi sifatlar va ularga
teskari sifatlarning namoyon bo‘lishi.
2. Muvozanatlashganlik: asabdagi tormozlanish va qo‘zg‘
alishning o‘zaro mutanosibligi yoki o‘zini tuta bilishi, bosiqlik
kabi sifatlarning namoyon bo‘lishi.
3. Harakatchanlik, ya’ni qo‘zg‘alish va tormozlanish jarayonidagi
o‘zaro almashinish jarayonining tezligi va harakatchanligi
ma’nosida. I.P. Pavlov kuchsiz tipdagi vazminlik va harakatchanlikni
hisobga olmagan chunki bu xususiyatlar kamdan kam hollarda
namoyon bo‘ladi. Oliy nerv faoliyatining individual xususiyatlari tadqiqotlarda
qarab chiqilgan biron-bir xususiyati bilan emas, balki doimo
ularning majmui bilan belgilanadi. Ko‘p sonli laboratoriya
tajribalari ko‘rsatadiki, shunday birikmalar orasida ayrimlari
boshqalarga qaraganda ko‘proq uchraydi yoki ancha yaqqol ko‘rinadi.
Quyida keltirilgan jadval asosida temperament tiplarini
Bayon eting
Dostları ilə paylaş: |