N. B. Adizova, R. X. Jumayev, R. A. Qo‘ldoshev, S. R. Ismatov ona tili o‘qitish metodikasi

Sinfdan tashqari o‘qish darslarini rejalashtirish. 
Boshlang’ich ta'lim 
jarayonida o‘quvchilar badiiy va ilmiy-ommabop kitoblarni mustaqil o‘qiy va 
tanlay oladigan, ularning mazmun mohiyatini tushunadigan bo‘lishlariga 
erishish lozim. Bu jarayonda o‘quvchilarning faqat kitoblarninggina emas, balki 
gazeta va jurnallar mutolaasiga ham qiziquvchan faol kitobxon bo‘lishlariga 
e'tibor qaratiladi. 
Mavjud dasturlarda sinfdan tashqari o‘qish davomida o‘quvchilar egallashi 
zarur bo‘lgan bolalar yozuvchilarining asarlarini tanlay bilish, mustaqil o‘qigan 
kitoblarini, ulardagi qahramonlarning xattiharakatlarini baholash, asar sujetidagi 
muhim o‘rinlarni ajrata olish, sinfdan tashqari o‘qish kundaligi yuritish kabi 
ko‘nikmalarni egallash beigilab berilgan. 
Sinfdan tashqari o‘qish, o‘z navbatida, qiziqarli va o‘ziga jalb etadigan 
faoliyat bo‘lib, o‘quvchilarning bilimi va dunyoqarashini kengaytiradi, kundalik 
hayotga faol munosabat uyg’otadi. Shuning uchun ham bu xildagi darslarning 
qurilishi ham xilmaxil bo‘ladi. 

---

291 
Sinfdan tashqari o‘qish darslarida o‘quvchilar o‘qigan kitoblari hisobga 
olinadi, yangi kitoblar tavsiya etiladi. Mustaqil mutolaa qilingan asarlar 
yuzasidan o‘tkaziladigan suhbatlarda asar mavzusi, janri, kompozitsion tuzilishi, 
sujet qurilishi, qahramonlar timsoliga oid tahlil elementlari o‘qituvchi savollari 
asosida o‘quvchilar ongiga singdirila boriladi. 
Sinfdan tashqari o‘qish darslarida ham kirish va yakuniy suhbatlar 
o‘tkaziladi. Darslar rejasi butun o‘quv yili uchun oldindan tuzilishi lozim. 
Sinfdan tashqari o‘qishning asosiy vazifasi bolalarni mustaqil amaliy 
faoliyatga 
o‘rgatish, 
bilimini 
boyitish 
va 
o‘qish 
ko‘nikmalarini 
takomillashtirishdir. O‘quvchilarga sinfdan tashqari o‘qish darslarida o‘qishlari 
zarur bo‘lgan kitoblar, ular bilan tanishish tartibi yuzasidan ko‘rsatmalar 
beriladi. Maktab kutubxonasi bilan birgalikda kitob ko‘rgazmalari tashkil etiladi. 
Bu jarayonda kitob muqovasi, tituli, betlarini farqlay olish, asar muallifi, 
nomlarini, rassomlarni tanib bilib olish, rasm asosida asarlarning nima haqida 
ekanini, mazmunini aniqlashga erishish muhim ahamiyatga ega. 
O‘quvchilarda muayyan mavzularda tavsiya etilgan asarlar ichidan kitob 
tanlash va o‘qish ko‘nikmalarini shakllantirish, ularni o‘qigan asari mazmunini 
qisqacha so‘zlab berishga o‘rgatish lozim. 
O‘qish mavzusi sinfda o‘qiladigan asarlar mavzusi bilan uyg’unligiga, 
ta'lim-tarbiya birligiga, mavsumiy, bosqichli va bolalar qiziqishiga rioya qilgan 
holda belgilanadi hamda asarlar tanlanadi. 
Sinfdan tashqari o‘qish uchun tanlanadigan mavzular, asosan, quyidagicha 
rejalashtirilishi mumkin: 
1. Gullayashna hur O‘zbekiston! 
2. Mustaqillik — oliy ne'mat. 
3. O‘zbekistonning qahramon o‘g’lonlari. 
4. Tabiat — bizning uyimiz. 
5. Odob — oltindan qimmat. 
6. Ona tilim — jonu dilim. 
7. Bilim ol, hunar tanla! va boshq. 

---

292 
Boshlang’ich sinflarda STO‘ darslarini rejalashtirishda quyidagilarga 
asoslaniladi: 
1. Mavsumiy tamoyilga va milliy an'analarimiz bilan bog’liq bo‘lishiga. 
2. STO‘ darslarini sinfdan sinfga o‘tgan sari bosqichli izchillik tamoyili 
asosida kengaytirib borishga. 
3. Sinfda o‘qish darslarida o‘rganiladigan mavzular bilan bog’liq 
bo‘lishiga. 
4. Bolalar yozuvchilarining tavallud kunlari bilan bog’liq holda ularning 
ijodini o‘rganishga. 
5. Bolalarning qiziqishlarini hisobga olishga. 
6. Adabiy jarayon bilan hamnafas bo‘lishiga. 
7. STO‘ uchun beriladigan topshiriqlaniing ijodiy xarakterda bo‘lishiga. 
8. O‘quvchilarda mustaqil o‘qish ko‘nikmalarining shakllanishiga e'tiborni 
kuchaytirish va rahbarlik shakllarining xilma-xil bo‘lishiga.