N. B. Adizova, R. X. Jumayev, R. A. Qo‘ldoshev, S. R. Ismatov ona tili o‘qitish metodikasi

yordamchi shakllari 
ham mavjud 
bo‘lib, ular barcha ishlarni izchil uyushtirishni ta'minlaydi, 
STO‘ darslari uchun sharoit yaratadi. Bunday shakllarga quyidagilar kiradi: 
1. Kitobni targ’ib qilish. 
STO‘ga tavsiya qilinadigan asarlar ro‘yxati 
sinfga yoki maktabning maxsus joyiga osib qo‘yiladi, ular vaqti-vaqti bilan 
yangilab turiladi, to‘ldiriiadi, ko‘rgazmalar tashkil qilinadi. o‘qituvchi maxsus 
suhbatlar uyushtiradi. 

---

289 
2. Yakka tartibdagi yordam va kundalik tekshiruv. 
O‘quvchilarning 
o‘qigan kitoblari yuzasidan suhbat uyushtiriladi, o‘qilgan kitoblar hisobga 
olinadi. Shaxsiy fikrlar aniqlanadi, uy kutubxonalari bilan tanishiladi, ot-aonalar 
bilan suhbat o‘tkaziladi. 
3. STO‘ yuzasidan ommaviy ishlar. 
Adabiy ertaklar, viktorinalar, 
yozuvchilar bilan uchrashuvlar, adabiy ekskursiyalar uyushtiriladi, ular uchun 
maxsus tayyorgarlik ko‘riladi. 
4. Kutubxonaga yozilish. 
1sinf o‘quvchilari o‘qituvchining tavsiyasi bilan 
kutubxonaga a'zo bo‘ladi. Bu jarayonda o‘qituvchi va kutubxonachi 
hamkorlikda ish olib borishi maqsadga muvofiq bo‘ladi. 
5. O‘quvchilarning o‘qiganlarini hisobga olish. 
Bunda ularning 
kitobxonlik kundaligidan foydalaniladi. 1sinf o‘quvchilari 2-yarim yillikdan 
boshlab kitobxonlik kundaligiga yozuvchining ismi, familiyasi va kitob nomini, 
2-sinfda esa unga nashr etilgan joyi va yilini qo‘shib yozadilar. 3-4sinflarda 
o‘qigan kitobining qisqacha mazmunini yozib, unga taqriz va o‘z mulohazalarini 
ham qo‘shishlari mumkin. 
O‘quvchilarning o‘qigan kitoblari og’zaki tarzda ham hisobga olinadi: ular 
o‘qiganlari yuzasidan sinfdan tashqari o‘qish va sinfda o‘qish darslarida, yakka 
tartibdagi suhbatlarda gapirib beradilar. 
9.3.Sinfdan tashqari o‘qish darslarining turlari 
Sinfdan tashqari o‘qish darslarining xususiyatlari, birinchidan, STO‘ 
tizimining bosqichlari bilan, ikkinchidan, o‘quv vazifalari va dastur bilan, 
uchinehidan, oldinga qo‘yilgan tarbiyaviy vazifalar bilan, to‘rtinchidan, 
o‘quvchilarning qiziqishlari bilan belgilanadi. 
1-sinfda tayyorlov bosqichida yangi matn o‘qituvchi tomonidan o‘qib 
beriladi, boshlang’ich bosqichdagi darslarda yangi kichik hajmli matnni 
o‘quvchilar o‘qiydilar. 
Keyingi bosqichlarda asar tahliliga doir ishlar kengaytiriladi, o‘quvchilar 
o‘qiganlarini taqqoslashga, umumlashtirishga, xulosalashga, qahramonlarni 

---

290 
elementar tavsiflashga o‘rgatiladi. Bu jarayonda rollarga bo‘lib o‘qishdan 
foydalaniladi. Asosiy bosqichda STO‘ darslari 2-sinfda haftada 1 marta, 3-
4sinflarda 2 haftada 1 marta o‘tkaziladi. o‘quvchilar mustaqil o‘qishga 
o‘rgatiladi, ular ,,G'uncha”, ,,Gulxan”, ,,Bilimdon" jurnallari, ,,Tong yulduzi” 
gazetasi bilan, ya'ni bolalar matbuoti bilan tanishtiriladi. Bu bosqichda o‘zbek, 
qardosh va chet el adabiyoti yozuvchilarining turli janrdagi va mavzudagi 
asarlaridan foydalaniladi. Bir darsga o‘quvchilar bir nechta asarlar o‘qib kelib, 
ular haqida o‘z fikrlarini aytib beradilar, qahramonlarni tasvirlab, rasm 
chizadilar. Bu jarayonda yozuvchilar hayoti va ijodiga doir kechalar 
uyiishtiriladi. Shu tarzda adabiyotni sevadigan, mustaqil fikr yiirita oladigan 
kitobxon shaxsi shakllantiriladi. 
Sinfdan tashqari o‘qish darslarida o‘qilgan kitobni muhokama qilish, ijodiy 
qayta hikoyalash, insenirovka qilish, rasmlar chizish, ifodali o‘qish, kitoblar 
tavsiya qilish usullaridan keng foydalaniladi.