N. M. Kayumova

5-6 yosh bolalarning rivojlanish xususiyatlari
Bu davrda bolaning bo'yi 7-8 sm ga o'sadi. Uning oyoqlari 
gavdasiga nisbatan tezroq rivojlanadi, og'irligi 20-22 kg.ni 
tashkil etadi. Bolalarning umurtqa suyaklari qotmaganligi tu- 
fayli tez qiyshayib qolishi mumkin. Shuning uchun ham suyak- 
larning to'g'ri o'sishini ta'minlashga alohida e'tibor berish ke­
rak. Ularning yuragi chaqaloq yuragiga nisbatan 4-5 barobar 
kattalashgan, biroq muskullari hali yetarli darajada mustah- 
kamlanmagan bo'Iadi. Olti yoshga yetganda miya po'stlog'ining 
asab katakchalari rivojlanib, og'irligi va tashqi ko'rinishidan 
kattalarnikiga yaqinlashadi. Shuning uchun ham bolaning as- 
ablariga juda ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo'lish talab eti­
ladi. Uning talaffuzi aniq, nutqi ravon bo'lishini ta'minlash ke­
rak. Bolaning bu faoliyatida nuqson bo'lgan taqdirda uning ol- 
dini olish choralarini ko'rish lozim. Bu yoshdagi bolalarning 
so'z boyligining rivojlanishiga alohida e'tibor berish lozim. 
Ularning nutqidagi so'zlar bolaning fikr ifodalash ehtiyojlari- 
ni to'la qondirishi kerak. Bu davrda bolalarning matematik ta- 
fakkuri, hisoblash ko'nikmalarini rivojlanishi lozim. Dastlab­
ki iqtisodiy tushunchalarga ehtiyoj seziladi. Bolaning faraz qi-
131

---

lish qobiliyatini jadal rivojlantirishga alohida e’tibor qaratish 
maqsadga muvofiqdir.
6-7 yosh bolalarning rivojlanish xususiyatlari
Bola hayotining yettinchi yilida undagi harakatlar ko'lami 
kengayadi va aniqlashadi, uning jismida harakatlarning o'zaro 
moslashuvi boshlanadi. 6-7 yoshli bolalar o'zini idora qilish va 
o'z harakatlarini nazorat qilish imkoniyatiga ega bo'la bosh­
laydi. Bu yoshdagi o'g'il bolalarda mustaqil faoliyat ko'rsatish, 
tashabbuskorlik rivojlanadi hamda kattalar fikrini tinglash 
ishtiyoqi shakllanadi. Bu davrda bolaning bo'yi 120 sm ga 
yetadi, og'irligi 22-24 kg bo'ladi. Bu yoshda bola chiniqadi, 
qiziquvchan bo'ladi, o'z salomatligini nazorat qila oladi. Uning 
idrok kuchi va tafakkuri jadal rivojlanadi, moddiy borliqni bi- 
lishga intila boshlaydi. Bolalarda gigiyenik malakalar shaklla- 
na boradi.
Bolani maktabga tayyorlash jarayonida ularda faoliyatning 
yangi turi bo'lgan ta'lim olishga o'qishga ishtiyoq uyg'otish 
lozim. Bu o'rinda bolalarni ruhan ta'lim jarayoniga kirishishga 
tayyorlash maqsadida dastlabki o'quv elementlarini o'rgatish 
lozim. Har qanday olti yoshli bola maktabga qabul qilinishi 
mumkin. Buning uchun u jismonan, ruhan hamda aqliy jihat­
dan ta'lim olishga tayyor bo'lishi kerak. Bolalarni maktabga 
tayyorgarlik darajasini aniqlashda tashxis markazlarining xu- 
losalariga tayanish lozim. Shu bilan bir qatorda maktabning 
moddiy-texnik bazasi olti yoshli bolalarga ta'lim berish imkoni­
yatiga ega bo'lishi shart. O'qituvchining pedagogik-psixologik 
bilim darajasi, axloq-odobi va shaxsiy sifatlari olti yoshli bo­
lalarga ta'lim va tarbiya berish uchun loyiq bo'lganda, u olti yo­
shli bolalarni o'qitish huquqiga ega bo'ladi. Shuning uchun ham 
6-7 yoshli bolalar, ularni qabul qiladigan maktablar hamda bu 
bolalarni o'qitadigan o'qituvilar pedagogik-psixologik nuqtayi 
nazardan alohida-alohida diagnostika qilinishi va shundan 
keyingina ta'lim jarayoniga kirishilishi kerak.