N. M. Kayumova

Nazorat qilishning samaradorligiga erishishning muhim talablari:
a) Tekshirishning rejali bo’lishi va sistemaliligi
b) Ish ahvolini analiz qilishning har tomonlama va ilmiy-pedagogik chuqOrligi
c) islilarga balio berishning xolisligi va xulosalarning isbotlanganligi
d) Tekshirishni o'z vaqtida boshlash va tugatish
e) Takliflaming bajarilishini nazorat qilish
f) Nazoratniyordamberislibilanqp'shibolib borish
g) Har qaysi masalaga alohida yondashish (farq qilmoq)
h) Talabchanlik bilan pedagogik taktni qo'shib olib borish
Nazorat qilishga tayyorgarlik va uning bosqichlari
Nazorat qilishga nazoratchi-metodistning tayyorgarligi 
Maktabgacha ta'lim muassasalarini tekshirish oldi- 
dan tekshiriladigan muassasalar maktabgacha ta’lim bo'lim­
lari tomonidan belgilanadi, buning uchun yuqori boshqarma 
tomonidan «Ruxsatnoma» xati olinadi. Bizning institutimiz 
tomonidan esa Toshkent shahar maktabgacha ta'lim 
maktabgacha ta'lim boshqarmasiga ma'lumotnoma yuboriladi. 
Bunda tekshiriladigan tuman muassasalarning nomi, raqami 
ko'rsatiladi. Keyin tuman maktabgacha ta'lim bo'limi mudiri 
nomiga «Ruxsatnoma» xati olinadi.
2. Tekshirish shahar, hokimiyat - shahar qo'mitalari 
tomonidan boTsa, tekshirish uchun «eslatma-savollar» tuziladi, 
shu orqali muassasa ishi tekshiriladi.
3, Tekshirishi lozim bo'lgan muassasa haqida maktabgacha 
ta'lim bo'limidan ma'lumot olish; bunda nazoratchi-metodistga 
muassasasa haqida dastlabki ma'lumotlar berilib, maktabgacha
632

---

ta’lim muassasalarning maktabgacha ta’lim miqyosida tutgan 
o'rni, uning butun faoliyatini aks ettiruvchi hujjatlar bilan 
tanishiladi;
4. 
Tekshirish rejasi tuzilib, tekshirish muddati, kim 
tomonidan tekshirilayotganligi ko'rsatiladi (Bu tinglovchi- 
amaliyotchilar uchun).
Nazorat qilishga tayyorgarlik bu - davlatimizning 
«Maktabgacha ta'lim» bo'yicha qaror, ko'rsatma, buyruq, 
instruktiv va direktiv hujjatlarini yana bir bor ko'zdan 
kechirib chiqishni nazoratchi-metodistdan talab qiladi. Bu - 
«Maktabgacha ta'lim» dasturining hamma bo'limlarini yana 
bir bor chuqur o'rganishni talab qiladi. Shu o'rinda biz yuqorida 
aytib o'tilgan «Direktiv» va «Me'yoriy» hujjat nima ekanligini 
tushunib olishimiz lozimdir.
Direktiv hujjat - bu farmon, farmoyish, yo'l-yo'riq, ko'rsatma, 
ya'ni yuqori bo'limlar tomonidan quyi bo'limlarga yoki 
rahbarning o'z xodimlariga bergan ko'rsatma, yo'1-yo'riqlariga 
aytiladi.
MeVoriv hujjat esa - me'yorlar qoidasiga asoslangan hujjat- 
dir.
Masalan: Bolalarning yoshi bo'yicha yosh guruhlariga 
to'g'ri taqsimlash, xodimlarni shtat me'yori bo'yicha ishga 
qabul qilish, smeta bo'yicha xarajatlarni taqsimlash - sarflash, 
bolalarning ovqatlantirish me'yorlari, tarbiyachilarning oylik 
ish haqlari va hokazolardan iborat.
Shuningdek, xalq xo'jalik rejalarida ko'zda tutilgan 
ijtimoiy maktabgacha ta’lim rivojlantirish bo'yicha asosiy 
ko'rsatkichlarning bajarilishi, Maktabgacha ta'lim bo'limlari 
tomonidam maktabgacha ta'lim muassasalarini kadrlar 
bilan ta'minlash, qishloq maktabgacha ta'lim xodimlariga 
beriladigan imtiyozlardan foydalanishi me’yorlari kiradi.
Demak, nazorat qilishni tashkil etish, unga tayyorgarlik 
tekshiruvchilardan o'z ustida ko'proq ishlashni, g'oyaviy- 
siyosiy va ilmiy yetuklikni, tashkiliy, pedagogik va metodik 
ishlarning mohirono o'z ishida qo'llashni talab etadi.