N. O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Polispast karraligining tavsiya etilgan qiymatlari

Qo‘sh polispast		Yakka polispast
yuk ko‘taruvchanlik, T	polispast karraligi	yuk ko‘taruvchanlik, T	polispast karraligi
8 gacha	2	1 gacha	1...2
10...26	2...3	1,25...6,3	2...3
20...32	3...4	8...16	3...4
40...50	4...5	20...32	5...6

Polispastning karraligi a_p qancha katta bo‘lsa, berilgan yukni ko‘tarish uchun lebyodka hosil qilishi zarur bo‘lgan taranglik kuchi 5 shuncha kichik va barabanga o‘ralayotgan arqonning tezligi v_arq, yukning tezligi v_yuk dan shuncha yuqori bo‘ladi, boshqacha aytganda v =a v _k va 5 = ^gyu bo‘ladi, bu yerda: ^{arq p yu} гъ ■ a_p у

ц — polispastning foydali ish koeffitsienti.
23-rasm, a da yakka polispastning yoyma sxemasi ko‘rsa- tilgan bo‘lib, u ikkita qo‘zg‘almas 1, 4 va ikkita qo‘zg‘aluvchan 2, 3 bloklardan tashkil topgan. Qo‘zg‘almas blokdagi arqon tarmog‘ining kuchi quyidagiga teng bo‘ladi:
5₀ = 3u, N (22)
⁰ m
bunda m — yuk osilgan arqonning tarmoqlari soni (23-a, Ъ rasmda m = 4). Yuk ko‘tarilganda arqon tarmoqlarida taranglik har xil bo‘ladi, ya’ni blok tayanchlarida ishqalanish kuchi va arqon bikirligidan ortiqcha qarshilik qo‘shiladi. 5 ni arqonning tarangligi deb olsak:
5max>5₁>52>5₃>54.
Polispastdagi alohida arqon tarmog‘ining taranglik kuchi:


(23)
(24)
52 = 51 ■ ^N ■
5₃ = 5₂ ■ _n= 5₁ ■ ^², N/
polispastdagi istalgan tarmoqning tarangligi:
5_m = 5₁-^^m’¹, N
bunda // — blokning foydali ish koeffitsienti.
Polispastning foydali ish koeffitsienti ^ foydali ishning yuk ko‘tarilganda sarflangan ishga nisbati bo‘yicha aniqlanadi:
A_f
*= 1? (²5)
bunda A_{ — yukni ko‘tarish uchun ketgan foydali ish — A = = ^_yukh^ bo‘ladi. U holda arqonning chiquvchi uchini taranglash
36

23-rasm. Polispast sxemasi.

S, va h • a masofaga siljitish uchun sarflangan ish A_& = S^ ha bo^filadi.

Bularni hisobga olgan holda polispastning foydali ish koeffitsienti quyidagiga teng bo‘ladi:


(26)
_ Gyuk^h _ Gyuk^{hm 1} _ «-I
^to‘l c . h-m S ■ m ^ ’
^>1 h mt ^s^m mt
bunda sm = —, N . ^m m
Kuchdan yutish uchun ishlatiladigan polispastdan foyda- langanda, arqon diametrini va barabanda hosil bo‘ladigan burovchi momentni kamaytirish mumkin. Arqon tezligini oshirish elektr dvigatel va baraban orasidagi uzatishlar sonini kamaytirishga va ko‘tarish mexanizmi og^tirligini yengillashti- rishga olib keladi.
9-jadval