N. P. Rasulov, I. I. Safarov, R. T. Muxitdinov


§1. BOSHLANG‘ICH FUNKSIYA VA ANIQMAS INTEGRAL. INTЕGRALLAR JADVALI



Yüklə 0,98 Mb.
səhifə2/60
tarix02.01.2022
ölçüsü0,98 Mb.
#50951
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   60
N. P. Rasulov, I. I. Safarov, R. T. Muxitdinov

§1. BOSHLANG‘ICH FUNKSIYA VA ANIQMAS INTEGRAL. INTЕGRALLAR JADVALI


  • Boshlang‘ich funksiya va aniqmas integral.

  • Aniqmas integral xossalari.

  • Integrallar jadvali.




    1. Boshlang‘ich funksiya va aniqmas integral. Differensial hisob bobida berilgan y=F(x) funksiya sining F′(x)=f(x) hosilasini topish masalasi bilan shug‘ullangan edik. Ammo bir qator savollarga javob izlashda teskari, ya’ni y=F(x) funksiyani uning ma’lum bo‘lgan F′(x)=f(x) hosilasi bo‘yicha topish masalasiga duch kelamiz.

Masalan, moddiy nuqtaning harakat tenglamasi S=S(t) berilgan bo‘lsa, unda t0 vaqtgacha bosib o‘tilgan masofa S0=S(t0) kabi aniqlanadi.Ammo harakat tenglamasi S=S(t) noma’lum bo‘lib, uning hosilasi S′(t)=v(t), ya’ni oniy tezlik berilgan holda S0=S(t0) masofani qanday topish masalasi paydo bo‘ladi. Bu kabi masalalar integral tushunchasiga olib keladi va uni o‘rganishga kirishamiz.

1-TA’RIF: Biror chekli yoki cheksiz (a,b) oraliqdagi har bir x nuqtada differensiallanuvchi va hosilasi

F′(х)=f(х) (1)

shartni qanoatlantiruvchi F(x) berilgan f(x) funksiya uchun boshlang‘ich funksiya deyiladi.

Masalan, f(x)=ax (a>0, a≠1), xÎ(–∞, ∞), funksiya uchun F(x)= ax/lna boshlang‘ich funksiya bo‘ladi, chunki ixtiyoriy x uchun

F′(x)= (ax/lna)′= axlna /lna=ax=f(х)

tеnglik o‘rinlidir.

Xuddi shunday F(x)=x5/5 funksiya barcha x nuqtalarda f(x)=x4 uchun boshlang‘ich funksiya bo‘ladi, chunki bunda (1) tenglik bajariladi.

Berilgan y=F(x) funksiyaning y=F′(x)=f(x) hosilasi bir qiymatli aniqlanadi. Masalan, y=x2 funksiya yagona y=2x hosilaga ega. Ammo y=f(x) funksiyaning boshlang‘ich F(x) funksiyasini topish masalasi bir qiymatli hal qilinmaydi. Haqiqatan ham, agar F(x) funksiya f(x) uchun boshlang‘ich funksiya bo‘lsa, u holda ixtiyoriy C o‘zgarmas son uchun F(x)+C funksiya ham f(x) uchun boshlang‘ich funksiya bo‘ladi. Haqiqatan ham, differensiallash qoidalariga asosan,

(F(x)+С)′= F′(x)+(С)′=f (х)+0= f (х)

va, ta’rifga asosan, F(x)+C funksiya f(x) uchun boshlang‘ich funksiya bo‘ladi.

Masalan, f(x)=2x uchun ixtiyoriy C o‘zgarmasda x2+C boshlang‘ich funksiyalar bo‘ladi.

Integral–har xil jarayon va hodisalarning

hajmdor quyilmasi bo‘lib, bu mo‘jizani yaratgan

Leybnits va Nyuton ijodiy fantaziyasining

aqlga sig‘maydigan portlashining mevasidir.

Feynberg E.L.



Yüklə 0,98 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   60




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin