N. R. Karimova boshlang`ich ta`lim pedagogikasi, innovatsiya va integratsiyasi
Yüklə 12,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
XULOSA Shunday qilib, o’yin ijtimoiy faoliyat sifatida jamiyatda muayyan vazifalarni bajaradi - boshqa tarbiya vositalari qatorida to’plangan ijtimoiy tajribani bir avloddan ikkinchi avlodga o’tkazilishini, bola shaxsining rivojlanishini ta’minlaydi. O’yinning ijtimoiy tabiatini shundan ham bilsa bo’ladiki, u faqat muayyan ijtimoiy sharoitda voqea bo’la oladi. Jamiyatning katta a’zolari bolalarning yashashi va o’sishi uchun zarur moddiy sharoit yaratish asnosida o’yinlarning rivojlanishi uchun ham ob’ektiv imkoniyatlar yaratadilar. O’yin bolalarni tarbiyalash vositasi sifatida bola tarbiyasidagi ahamiyati o’tmish va hozirgi zamonning ko’plab pedagogik tizimlarida tadqiq etilgan. Ko’pchilik pedagoglar o’yinni bola uchun juda jiddiy va muhim faoliyat sifatida baholashlari be’jiz emas. Bola tarbiyasida o’yinning ikki yo’nalishi tarkib topgan: 1) o’yindan bolani har tomonlama uyg’un rivojlantirish maqsadida foydalanish; 2) o’yindan tor didaktik maqsadlarda foydalanish. Biz aytgan birinchi yo’nalish egasi chex pedagog-demokrati Yan Amos Komenskiydir (1592 - 1670). U o’yinni bola faoliyatining, uning tabiati va mayllariga to’g’ri keladigan zarur shakli deb hisoblardi. Uning fikricha, o’yin - 25 bolaning barcha qobiliyat ko’rinishlari rivojlanadigan jiddiy aqliy faoliyatdir, o’yinda borliq dunyo xaqidagi tasavvurlar doirasi kengayadi va boyiydi, nutq rivojlanadi, birgalikdagi o’yinlar chog’ida bola o’z tengqurlari bilan do’stlashadi. Ya. A. Komenskiy o’yinga quvnoq bolalik va bolani uyg’un rivojlantirish sharti sifatida qarar ekan, kattalarga bolalar o’yinlariga e’tiborli munosabatda bo’lishni, ularga oqilona rahbarlik qilishni maslahat bergan edi. O’yinda bolaning insoniy faoliyatining eng umumiy, eng asosli ma’nodagi hatti-harakati namoyon bo’ladi. Shaklan va mazmunan rang-barang bo’lgan o’yinlar bolani mavjud hayotiy hodisalar doirasiga olib kiradi, bunda kattalarning bilim, ko’nikma va malakalari, harakat usullari, ijtimoiy tajribalarini oldindan o’zlashtirish taminlanadi. O’yinda bolaning o’z tengqurlari va kattalar bilan bo’ladigan munosabat, muomala usullari shakllanadi, hissi va didi tarbiyalanadi. Psixologik-pedagogik tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, o’yinlar bola shaxsining yuzaga kelishi sabablarining shakllanishiga katta ta’sir ko’rsatar ekan. Bu jarayonda eng muhimi yondosh sabablarning paydo bo’lishi bo’lib, unda ijtimoiy ahamiyatga molik sabablar yetakchi o’rin ola boshlaydi. Ko’p va diqqat bilan o’ynaydigan bolalar kamroq sho’xlik qilishadi, barcha bilan muloqotga kirisha oladigan, tartibli va tashkilotchilik qobiliyatiga ega bo’lib ulg’ayadi. Jozibali o’yin ta’sirida bolaning qanchalik o’zgarib ketishiga bir nazar tashlang-a! Kamgap bola ko’p gapiradigan, odamovi bola dilkash, qo’rs bola xushmuomala bo’lib qoladi. Tinib - tinchimas bola o’yinga berilganda boshqa hollarda bajara olmagan ishlarni o’yin jarayonida osonlik bilan amalga oshiradi. O’yin jarayonidagi muloqotlar bolalar uchun xulq - atvor normalarining amaliy maktabi bo’lib xazmat qiladi. 26 27 28 29 30 31 |