N. X. Ermatov, N. M. Avlayarova, D. G’. Azizova, A. T. Mo’minov, M. X. Ashurov

Murakkablashtirilgan ishlatish tizimi. 
Konda bittadan ortiq ishlatish qavati 
mavjud bo‘lsa, pastdan yuqoriga ishlatish tizimini qo‘llash maqsadga muvofiq emas. 
Bunday hollarda murakkablashtirilgan ishlatish tizimini loyihalash lozim. Bu 
tizimining mag‘zida shu narsa yotadiki, har bir ishlatish qavati alohida quduqlar 
seriyasi bilan burg‘lanadi, har bir qavat ichidagi qatlamlar albatta pastdan yuqoriga 
tizimi bo‘yicha ishlatiladi, qavatlarni burg‘ilash tartibi sharoitga qarab pastdan 
yuqoriga, yuqoridan pastga yoki bir vaqtning o‘zida yuqoridan pastga va pastdan 
yuqoriga amalga oshirilishi mumkin. 
2.4-rasm. 
Murakkablashtirilgan ishlatish 
tizimi. 
I, II, III – ishlatish qavatlari; 
a- bazis gorizont; b- qaytish gorizonti 
Ishlatish qavati deb, bitta quduqlar seriyasi bilan ishlatiladigan bir yoki bir 
nechta maxsuldor qatlamga aytiladi. Ishlatish ob‘yekti deb, ishlatishni boshqarish 

---

99 
imkoniyati taminlanganda bitta quduqlar syeriyasi bilan bir vaqtni o‘zida alohida 
ishlatishga muljallangan bir yoki bir nechta maxsuldor qatlamga aytiladi. 
Murakkablashtirilgan ishlatish tizimi yuqori texnik-iqtsodiy ko‘rsatkichlar bilan 
xarakterlanadi va quyidagilarni ta‘minlaydi: 
1.
yuqori yoki quyi gorizontlarni ishlatishni maqsadsiz to‘xtatmasdan butun 
konni tez va samarali ishlatish; 
2.
ishlatish qavati va bazis gorizontlarni nisbatan kam qazib olinadigan 
gorizontlarni ishlatishni to‘xtatmasdan burg‘ulash uchun tanlashda katta imkon 
yaratish; 
3.
konni ishlatishni umumiy-geologik nazorat qilish va yer osti muxofazasi 
tadbirlarini amalga oshirish; 
4.
ekspluatatsion quduqlarni burg‘ulashda kapital mablag‘lar samaradorgini 
oshishi va kapital xarajatlar hajmining qiskarishi.