N. X. Ermatov, N. M. Avlayarova, D. G’. Azizova, A. T. Mo’minov, M. X. Ashurov



Yüklə 4,36 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/140
tarix24.09.2023
ölçüsü4,36 Mb.
#147548
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   140
Gaz va gazkondensat konlarini ishlatish

Taqrizchilar: 
X.N.Jo’lliyev
–KosonNGQE MCHJ Geologiya bo‘yicha director o‘rinbosari
A.X.Qarshiyev
– Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti, PhD 
 
 
 
 
 



So‘z boshi 
―Gaz va gazkondensat konlarini ishlatish‖ fani Oliy ta‘limning 5311900 – 
«Neft va gaz konlarini ishga tushurish va ulardan foydalanish» yo‗nalishi o‗quv 
rejasidagi maxsus fanlardan biri hisoblanadi. 
Fanni o‗rganishdan maqsad – talabalarda gaz va gaz kondensat konlarini 
ishlatishda turli kon-geologik sharoitlari uyumlarini texnologik tuzilishi, kollektorlik 
xossalari va boshqa ko‗rsatkichlariga mos ravishda uyumlarni ishlatish bo‗yicha 
yo‗nalish profiliga mos bilim, ko‗nikma va malakani shakllantirishdan iborat. 
Taqdim etilayotgan darslik IX bob va bo‗limlardan iborat bo‗lib, gaz qazib 
olish jarayoni bilan bog‗liq bo‗lgan asosiy masalalrni o‗z ichiga olgan. 
―Gaz va gazkondensat konlarini ishlatish‖ o‗quv fanini o‗zlashtirish jarayonida 
amalga oshiriladigan masalalar doirasida bakalavr gaz uyumlarini turlari; qatlam 
energiyasi turlari va ularga mos holda uyumlarni ishlatish rejimlari; har xil sharoitda 
konni ishlatish ko‗rsatkichlari dinamikasi; qatlamlarning gaz va kondensat 
beraolishligi va uni oshirish usullarini bilishi kerak; talabaga gaz uyumlarini ishlatish 
texnologiyalari; loyihaviy xujjatlar va ularning mazmuni; ishlatish tizimlarini tasnifi; 
quduq tubiga ta‘sir etish usullarini tanlash; konni ishlatish holatini tahlil etish; 
mahsuldor qatlamni ochish va quduqni o‗zlashtirish; quduqda ishchi energiya 
balansini aniqlash va unga mos ravishda uyumni ishlatish ko‗nikmalariga ega bo‗lishi 
kerak; talaba suyuqlikning quduqdan yer yuzasiga ko‗tarilishi nazariyasini amalda 
qo‗llash; uyumlarning gaz kondensat beraolishligini oshirish borasida qatlam 
bosimini saqlash usuli; qatlamga suv haydash texnologiyalari; turli rejimda uyumni 
ishlatishni loyihalash malakalariga ega bo‗lishi kerak.



Kirish 
O‗zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustivor yo‗nalishi bo‗yicha
Harakatlar strategiyasiga muvofiq, neft-gaz sanoati sohasida ham bir qator 
o‗zgarishlar amalga oshirildi. Jumladan, O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 
2017 yil 30 iyundagi «Neft-gaz sohasining boshqaruv tizimini takomillashtirish
chora-tadbirlari 
to‗g‗risida»gi qarori bilan «O‗zbekneftegaz»AJ faoliyati 
takomillashtirildi. 
Uglevodorod xom ashyosini qazib olishni ko‗paytirishning 2021 yilgacha 
bo‗lgan dasturi va uni amalga oshirish mexanizmlari tasdiqlandi. 
Mamlakatimizda yer osti boyliklari ko‗p. Ularni o‗zlashtirish va qayta ishlash 
bo‗yicha yangi tizim yaratildi. 
2017 yilda neft va gaz kondensati qazib olish va suyultirilgan gaz ishlab 
chiqarish bo‗yicha belgilangan reja bajarilgan. Lekin tarmoqda yillar davomida 
ko‗plab muammolar to‗planib qolgan. Zaxiralar oshirib borilmagani sababli 2017 
yilda tabiiy gaz qazish va neft mahsulotlari ishlab chiqarish prognozi va geologiya-
kidiruv jarayonidagi burg‗ilash hajmi bo‗yicha prognoz 77 foiz bajarilgan, agar bu 
ishlar to‗liq ado etilganida zaxirani yanada oshirish mumukin bo‗lar edi. 
Tabiiy gaz quvvatlari hamda tarqatish tarmoqlarini modernizatsiya qilish va 
ta‘mirlash ishlari xam yetarli darajada emas. Buning oqibatida gaz qazib olishdan 
boshlab, uni iste‘molchiga yetkazib berguncha ushbu tabiiy boylikning 6 foizi 
yo‗qotilmoqda. 
Prezidentimiz shu kabi kamchiliklarni tanqidiy tahlil qilar ekan, uglevodorod 
zahiralarini oshirish va qazib chiqarishni ko‗paytirish borasidagi muhim vazifalarini 
belgilab berdi. 
Neft va gaz sanoati – xalq xo‗jaligining muhim tarmoqlaridan biri bo‗lib, uning 
rivojlanishi davlatimizning iqtisodiy potensialini belgilaydigan sohalardan biridir.
Konlardan zamonaviy texnika va texnologiyalardan foydalanib aniq hisob-
kitoblar asosida mahsulot qazib chiqarish bugungi kunda dolzarb masala hisoblanadi. 
Hozirgi vaqtda O‗zbekiston Respublikasi hududida ochilgan uglevodorod 
konlari ―Neft va gazneft konlarini ishlash qoidalari‖ (2003 y.) va ―O‗zbekiston 



Respublikasida gaz va gazkondensat konlarini ishlash qoidalari‖ (2008 y.) asosida 
olib borilmoqda. 
Hozirgi vaqtda O‗zbekiston hududida 5 ta neftgazli region (Ustyurt, Buxoro-
Xiva, Surxondaryo, Xisar, Farg‗ona) va 3 ta istiqbolli region aniqlangan (Xorazm, 
o‗rta-Sirdaryo, Zarafshon).
Ushbu regionlar bir-biridan geologik tuzilishi, ochilgan konlarni joylashish 
zichligi, ularni turlari, uglevodorod uyumlarining yotish chuqurligi, ular maydonida 
yangi konlar ochish istiqbollari bilan keskin farq qiladi. Ochilgan neft va gaz 
uyumlari poleozoydan neogengacha bo‗lgan stratigrafik yotqiziqlar bilan bog‗liq. 
01.01.2013 yil sanasigacha respublikamizning neftgazli regionlarida 243 ta neft va 
gaz konlari ochilgan. Ulardan 199 tasida ozod gaz uyumlari, 121 neft va 157 
kondensat bor.
Ushbu konlarning 104 – ishlashda, 70 – ishlashga tayyorlangan va 
konservatsiyada, 60 – razvedkada.
Sanoat miqyosidagi aniqlangan olinadigan uglevodorod zaxiralari 2,5 mlrd. 
t.sh.yo. dan ortiq bo‗lib asosan gazli uglevodorodlardan iborat. 
Konlarni ishlash sistemasini tanlash va ularning samaradorligi geologik-fizik 
sharoitlar bilan belgilanib, bu ko‗rsatgichlar O‗zbekiston hududidagi konlarda juda 
katta oraliqda o‗zgaradi.
Hammaga ma‘lum ochilgan konlarni zaxiralari (olinadigan zaxiralari) va ishlash 
sistemasining asosiy holatlari ularni boshlang‗ich ishlash davrida hisoblanadi va 
asoslanadi. Bu davrga esa konlar haqida geologik-kon ma‘lumotlarining to‗liq 
emasligi xosdir. Shu sababli ko‗plab geologik va texnologik vazifalarni hal etishda 
uzoq muddat ishlashdagi konlarning tajribasini umumlashtirish va tahlil etish katta 
ahamiyatga ega. Soha olimlarining va mutaxassislarining fikricha bu vazifa quyidagi 
tartibda hal etiladi: 
- Neft (gaz) konlarini (uyumlarini) ishlash samaradorligiga ta‘sir etuvchi 
geologik-kon ko‗rsatkichlarini aniqlash; 
- O‗rganilayotgan neft (gaz) uyumlarini geologik-kon kompleks ma‘lumotlari 
asosida tasniflashtirish; 



- Tasniflashtirish natijasi bo‗yicha konkret neft (gaz) uyumi uchun ishlash 
sistemasi va texnologiyalarni asoslash; 
- Qabul qilingan ishlash sistemasi va texnologiyalarni samaradorligini asoslash.
Shunday qilib, biz O'zbekiston Respublikasi neft va gaz sanoatining istiqbollari 
xususida so'z yuritadigan bo'lsak, bizda hozirda neft mustaqilligiga erishilgan bo'lsa, 
gaz sanoatini anchagina rivojlantirish haqida ma'lum miqdorda gaz eksport qilish 
imkoniyati mavjud va hozirda biz Qozog‘iston, Qirg‘izistonga gaz eksport 
qilmoqdamiz. Kelajakda bu ish Ukraina va Kavkaz orti mamlakatlariga ham amalga 
oshirilishi ko'zda tutiladi. Biz yaqin kelajakda gaz chiqarishni yiliga 60 mlrd.m
3
dan 
oshirib, uni 70 va undan ortiq mlrd.m
3
ga yetkazish ko'zda tutiladi. Buning uchun 
bizda hamma imkoniyatlar mavjuddir.




Yüklə 4,36 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   140




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin