1.4 rasm. Psevdokritik bosimning
(p
r
) uglevodorod gazlarining havo
bo’yisha olingan zishligiga (
)
bog’liqligi
(M.A.Jdanov,1981)
Gazning fraksiyasi to‘g‘risida ma‘lumot bo‘lmay, aksincha, faqat ma‘lumot
uglevodorod gazining nisbiy zichligi to‘g‘risida bo‘lsa, psevdokritik temperatura va
bosim 1.4 va 1.5-rasmlardan taqribiy aniqlanadi. SHuni qayd etish lozimki, 1.4 va
1.5-rasmlarda ko‘rsatilgan taqribiy empirik bog‘liqliklar faqat uglevodorod gazlari
20
uchun to‘g‘ri keladi, ya‘ni uglevodorod gazlarining molekulyar massasining ortishi
ularning kritik temperaturasining ko‘tarilishiga olib keladi.
1.5-rasm.
Psevdokritik
tempera-
turaning (T
r
) uglevodorod gazlarining
havo bo’yicha olingan zichligiga (
)
bog’liqligi
(M.A.Jdanov, 1981)
Agar gaz tarkibida uglevodorodlar bilan birga boshqa komponentlar ham
uchrasa (azot, karbonat kislotasi va sh.o‘.), u holda yuqorida qayd etilgan empirik
bog‘liqliklardan foydalanib bo‘lmaydi. Yuqoridagi misolda gazning havo bo‘yicha
zichligi 0,66 g/sm
3
ga teng. Bunga asoslanib, 1.4 va 1.5-rasmdan psevdokritik bosim
va temperaturani aniqlaymiz:
p
P=
4,68 MPa; T
P=
210
0
S ,
bunda keltirilgan psevdokritik bosim va temperatura quyidagilarga teng
bo‘ladi:
2,41
4,68
0,1
11,2
р
р
р
r
mutl
R
;
1,54
210
50
273
Т
t
Т
Т
r
š а
R
т
.
Bu ma‘lumotlar asosida 1.3.-rasmdan z=0,818 ekanligini aniqlaymiz, bu esa
avvalgi z=0,82 ga deyarli teng. Konlarda gaz zahirasini hisoblashda gazning
siqiluvchanlik koeffisientini aniqlash va inobatga olish albatta zarur.
Bundan tashqari ko‘pgina hollarda, jumladan gaz zahirasini ashyoviy balans
metodi bilan hisoblashda, qatlam gazining siqiluvchanlik koeffisientini bilish zarur.
Qatlam gazining hajmiy koeffisienti bir kub metr normal gaz hajmining (standart
21
sharoitlarda) qatlam sharoitidagi o‘zgarishini ifodalaydi va (1.8) nisbat orqali
aniqlanadi.
Fizik o‘lchovlarda qabul qilingan t
st
=0°S orqali quyidagiga ega bo‘lamiz:
р
t
T
z
0,00378
V
qat
r
,
(1.8)
O‘zbekiston gaz sanoatida qabul qilingan 20
0
S da esa
р
t
T
z
0,00351
V
qat
r
.
(1.9)
Qatlam gazining hajmiy koeffisienti doimo birdan kam
0,0075-0,01 atrofida
bo‘ladi.
Dostları ilə paylaş: |