N. X. Ermatov, N. M. Avlayarova, D. G’. Azizova, A. T. Mo’minov, M. X. Ashurov

GDTQ-1 sxemalari va texnologik jarayon tasviri. 
1–navbatdagi kirish 
qatorlari bloki. 
1-navbatdagi kirish qatorlari blokiga «Janubiy Tandircha» konidan 
(426x22, 530x19 mm), shuningdek «Bo‗zaxur» konidan (325x20 mm li) kollektor 
ulangan. «Bo‗zaxur» koni YP-14 orqali KQB ning 2-navbatida ishlashi mumkin.
YP-3, YP-22, YP-14 lar KQB ning 2-navbatiga ulangan. YP-3 esa YP-29 
tarmog‗iga ulangan, YP-22 YP-2 tarmog‗iga ulangan, YP -14 YP-15 tarmog‗iga 
ulangan. 
Quvuro‗tkazgichlar va apparatlarni ortiqcha bosimdan himoya qilish uchun, 
(426x14 mm li mash‘ala tarmog‗iga ulangan 121 kgf/sm
2 
o‗rnatilgan bosimli Du-100 
Ru-160 ehtiyot saqlovchi klapani qatorlarda bevosita o‗rnatilgan.
Har bir qatorda shuningdek Du-150 Ru-160 zadvijkasi va Du-150 Ru-160 
aylanma klapani o‗rnatilgan.
KQB -1 da quyidagi parametrlarni nazorat qilish ko‗zda tutilgan: 
gaz harorati – (poz.16) simobli termometrlar bilan; 

---

219 
gaz bosimi - (poz.2) texnik manometrlari bilan
O‗lchov kollektori gazi bevosita (168x14 mm li) umumiy o‗lchov kollektoriga 
kelib tushadi.
Umumiy ishchi va umumiy o‗lchov kollektorlari KQB -1 va KQB -2 oralig‗ida 
Du-300 Ru-160 va Du-150 Ru-160 zadvijkalari bilan tegishli ravishda ajratilgan. 
Separatsiyalash maydonchasi. 
Tabiiy gaz (325x25 mm li) umumiy kollektordan 
(273x20 mm li) to‗rtta parallel kollektorlar bo‗yicha tarmoqlanadi va S-1 / (1-4) 
separatorlariga kelib tushadi.
Ko‗rinishidan GDTQ-1 ning I-navbati texnologik qatorlari bir-biriga o‗xshash 
bo‗lganligidan texnologik sxema tasviri birinchi qator uchun bayon etiladi. 
-Gaz 64-66 kgf/sm
2
gacha bosimda va 65-70 °S haroratda, № 26 /28, 30, 32/
elektruzatmali zavixritel orqali gaz oqimi yuqori qismidagi gorizontal silindrik 
apparat - S- 1/1 gaz separatoriga kelib tushadi. Zavixritelda gaz oqimi, ko‗chma 
silindrning yo‗naltiruvchi parraklari hisobidan aylanma harakat sodir bo‗ladi. 
Suyuqlik tomchilari va mexanik aralashmalar markazdan qochma kuchlar hisobiga 
naychaning devoriga urilib, apparatning gorizontal qismiga oqib keladi. Gaz esa 
oqimning markazida joylashgan shtutser orqali, 55-54 kgf/sm
2 
bosimda separatordan 
chiqadi, №25 /27, 29, 31/ Du 300 elektruzatmali zadvijka orqali

426x22 li 
kollektorga uzatiladi va ikkita oqimga ajraladi: 
- birinchisi Du-400 aylanma klapan orqali 

426x22 li kollektorga va shundan 
keyin BI ga; 
- ikkinchisi № 34 sharli kran orqali o‗tadi va uzib qo‗yuvchi /chiqish/ 
armaturalar maydonchasida Du-400 Ru-160 aylanma klapanlari va № 286, 287 Du-
400 elektropnevmatik kranlari orqali

426x22 li ikkita kollektorga va shundan 
keyin BI ga jo‗natiladi. 
S-I dan chiqishdagi harorat TSP (poz.18) qarshilik termometrda o‗lchanadi va 
operator xonasidagi shchitda ko‗pnuqtali ko‗prik (poz.18j) bilan qayd etiladi. 
S-I apparatining gorizontal qismidagi qatlam suvining solishtirma og‗irliklari 
har-xilligi uchun uglevodorodli kondensatdan ajratiladi va poz.11ye Du-20 Ru-160
berkituvchi klapani orqali, poz.11 sathi bo‗yicha 

57x5 li quvur bilan E-1/1 qatlam 

---

220 
suvlari degazatoriga chiqariladi. Qatlam suvi E-1/1 dan R
P=
20 da N-1/1 bilan KKNQ 
(poz.131) BI ga haydaladi. 
Uglevodorodli kondensat koritasimon vannachada yig‗iladi va poz.12 sathi 
bo‗yicha (poz.12e) POU-8 klapani orqali 

108 x 8 li umumiy kollektorga 
chiqariladi. Shundan keyin

168 x 11 ga Du-150 Ru 100 zadvijkasi orqali, № 291 
Du 150 Ru 160 elektruzatmali kran orqali va uzib qo‗yuvchi (chiqish) armaturalar 
maydonchasida Du 150 Ru 160 aylanma klapani orqali 

273x9 li 
kondensato‗tkazgich bilan bosh inshootga uzatiladi.
S-1/1 da suyuqlikning maksimal 
va minimal sathlari, operator xonasidagi shchitda (poz.11b, 12b) elektrotutashuvli 
manometrlardan signallashtiriladi. 
Separatorlarda bosimning ko‗tarilishi to‗g‗risidagi signalizatsiya operator 
xonasidagi shchitga (poz.4a) elektrotutashuvli manometrlardan chiqariladi. 
S-1/2 separatoridan gazning chiqish joyida, operatorlik xonasiga (poz.36) 
ikkilamchi moslama bilan yozishga chiqaradigan, GDTQ-1 dan gazning chiqish 
kollektori bosimini tanlab olish moslamasi joylashgan.
E-1/1 qatlam suvlari degazatorida suyuqlikning chegaralangan sathlari 
to‗g‗risida signalizatsiya operator xonasidagi shchitga (poz.146) elektrotutashuvli 
manometrli (poz.14) sath o‗lchagichdan chiqariladi. 
Quvur o‗tkazgichlarda va apparatlarda harorat va bosim nazorati bevosita shu 
joyda o‗rnatilgan (poz.9, 19, 20, 21) manometrlar va (poz.13, 17) termometrlar 
vositasida amalga oshiriladi.
Gaz to‗plagich kollektorni 

273x18 li mash‘ala tarmog‗iga damlash uchun Du-
100 Ru-160 zadvijkasi o‗rnatilgan. 
Gaz 

168x12 li o‗lchov kollektoridan Du-150 Ru-160 aylanma klapani va № 
148 (149, 157) Du-150 Ru-160 elektropnevmatik sharli kran orqali 

168x12 li 
umumiy o‗lchov kollektoriga kelib tushadi, u yerdan № 187 Du-150 Ru-160 
elektropnevmatik kran orqali o‗lchov separatoriga kelib tushadi.
Du-150 Ru-160 aylanma klapani va № 158 /160-176/ Du-150 Ru-160
elektropnevmatik kran orqali o‗lchov kollektoridan

426x28 li umumiy ishchi 
kollektorga gazni uzatish imkoniyati mavjud. 

---

221 
Quvuro‗tkazgichlar va o‗lchov separatorini ortiqcha bosimdan himoya qilish 
uchun o‗lchov kollektorida, 121 kgf/sm
2 
bosimli ikkitadan Du-50/80 Ru-160/40 
ehtiyot saqlovchi klapani ko‗zda tutilgan. 
O‗lchov kollektorini mash‘alaga damlash uchun Du-100 Ru-160 zadvijkasi 
o‗rnatilgan. 
KQB -2 da quyidagi parametrlarning nazorati ko‗zda tutilgan: 
-
gaz haroratini (poz.16); 
-
gaz bosimini (poz.71). 
Ishchi kollektorida gaz bosimining og‗ishi (poz.23a) elektrotutashuvli 
manometrdan signallashtirish uchun operatorlikka chiqarilgan. GDTQ-1 ning 
signalizatsiyalari va blokirovkalari bo‗yicha ma‘lumotlar 4.3 – jadvalda keltirilgan.
Gaz ishchi kollektordan № 188 (189-193) elektrouzatmali sharli kran orqali S-1 
(5 

10) separatorga kelib tushadi.
Ishchi va o‗lchov separatorlarida bosimning ko‗tarilishi to‗g‗risida signalizatsiya 
elektrotutashuvli manometrlardan operator xonasidagi shchitga (poz.51) chiqariladi. 
Gaz ishchi separatorlardan № 195 (196:200) elektropnevmouzatmali kranlar 
orqali va o‗lchov separatoridan № 194 kran orqali ikkita parallel kollektorga 
uzatiladi, keyin esa № 288:290 kranlari va aylanma klapanlari orqali

426x19 li 
uchta gazo‗tkazgich bo‗yicha BI ga uzatiladi. 
Separatorlardan chiqish joyida gaz harorati, (poz.56) qarshilik termometrlari va 
operator xonasidagi (poz.18j) ko‗pnuqtali elektr ko‗prik yordamida nazorat qilinadi. 
Separatorlarda kondensat va suv sathi, ishchi separatorlarda (poz.54-53) 
satho‗lchagich va (poz.54ye i 53ye) tartiblashtirgich klapanlar bilan, o‗lchov 
separatorida esa (poz.5 va 6) satho‗lchagichlar va (poz.5ye va 6ye) klapanlar bilan 
avtomat tarzda tartiblashtiriladi.
Sathning og‗ishi to‗g‗risida signalizatsiya, (poz.536, 546, 56, 66) 
elektrotutashuvli manometrlar orqali operator xonasidagi shchitga chiqariladi.
Suv separatorlardan E-1/2 degazatoriga tashlanadi. E-1/2 da sath o‗zgarishlari 
to‗g‗risida signalizatsiya, (poz.61) satho‗lchagich va (poz.61b) elektrotutashuvli 
manometr yordamida operator xonasidagi shchitga chiqariladi. 

---

222 
Elektropnevmauzatmali kranlarni boshqarish, operator xonasidan boshqariladi.
Apparatlarda va quvuro‗tkazgichlarda bevosita bosim va haroratni nazorat qilish, shu 
joyda o‗rnatilgan (poz.57) termometrlar va (poz.52, 60, 58, 59, 3, 20, 21, 63 i 68) 
manometrlar bilan amalga oshiriladi.
O‗lchov separatoridan gazning sarfi, shu joydagi isitilgan shkafga o‗rnatilgan 
(poz.28) diafragma va (poz.28a) difmanometr bilan o‗lchanadi.
Ishchi va o‗lchov separatorlaridan gazli kondensat № 291, 292 
elektropnevmauzatmali kranlar orqali kondensato‗tkazgichga va shundan keyin BI ga 
uzatiladi.
Gaz yig‗ishning barcha tizimi, GDTQ kirish qatorlarida o‗rnatilgan ehtiyot 
saqlovchi klapanlarning o‗rnatilgan bosimi – 121 kgf/sm
2 
maksimal bosimga hisob-
kitob qilingan. Quduqlarning favvorali armaturasida, YP dan GDTQ gacha 
kollektorlarda va shleyflarda bosim ko‗tarilganda quduqdan ajratib qo‗yadigan 
ajratgich-klapan ko‗zda tutilgan.
GDTQ da gaz separatsiyalashning ikkita maydonchasi joylashtirilgan. Bitta 
maydonchada har biri 3 mln.m
3
/sutka unumdorlikka ega bo‗lgan 4 ta ishchi 
gazseparatorlari bloki o‗rnatilgan. Ikkinchi maydonchada har biri 3 mln.m
3
/sutka 
unumdorlikka ega bo‗lgan 6 ta birlamchi ishchi gazseparatorlari bloki va har bir 
quduq mahsulotlarini o‗lchash uchun bitta o‗lchov separatori ko‗zda tutilgan. 
GDTQ-2 da, kirish qatorlarining ikkita maydonchasi joylashtirilgan. Ularga har 
biri 5 mln.m
3
/sutka unumdorlikka ega bo‗lgan 3 tadan ishchi separatori va 1 ta 
o‗lchov separatori har bittasiga o‗rnatilgan gaz separatsiyalashning ikkita navbati, 8ta 
ishchi va 8 ta o‗lchov kollektorlari ulanadi.